Boy kilo endeksi (BKE), yetişkinlerde vücut ağırlığının boy uzunluğuna göre değerlendirildiği uluslararası kabul görmüş bir ölçümdür. Vücut kitle indeksi (VKİ) olarak da bilinen bu hesaplama, sağlıklı kilo aralığını belirlemek için basit ve etkili bir yöntem sunar. Dünya Sağlık Örgütü tarafından da kullanılan bu formül, obezite ve ilişkili hastalıkların risk analizinde kritik rol oynar.
Boy Kilo Endeksi Nasıl Hesaplanır?
BKE hesaplaması için vücut ağırlığının (kilogram cinsinden), boy uzunluğunun (metre cinsinden) karesine bölünmesi gerekir. Formül şu şekildedir:
BKE = Kilo (kg) / (Boy (m) × Boy (m))
Örneğin, 1.70 m boyunda ve 70 kg ağırlığındaki bir kişi için:
70 / (1.70 × 1.70) = 24.2 BKE değeri elde edilir.
BKE Değerlerinin Sınıflandırılması
- 18.5 altı: Zayıf
- 18.5-24.9: Normal (sağlıklı aralık)
- 25-29.9: Fazla kilolu
- 30-34.9: I. derece obezite
- 35-39.9: II. derece obezite
- 40 ve üzeri: III. derece obezite (morbid obezite)
BKE’nin Sağlık Açısından Önemi
Normal aralığın dışındaki değerler ciddi sağlık risklerine işaret eder. Düşük BKE (zayıflık), bağışıklık sistemi zayıflığı ve beslenme yetersizliğiyle ilişkilidir. Yüksek BKE ise şu hastalıkların riskini artırır:
- Tip 2 diyabet
- Kalp-damar hastalıkları
- Yüksek tansiyon
- Eklem problemleri
- Uyku apnesi
BKE’nin Sınırlılıkları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
BKE, kas kütlesi ve vücut yağ dağılımını göz önüne almaz. Örneğin, sporcularda yüksek kas oranı BKE’yi yanlışlıkla "fazla kilolu" kategorisine sokabilir. Yaşlılarda ise kas kaybı nedeniyle gerçek kilo riski hafife alınabilir. Bu nedenle bel çevresi ölçümü (kadınlarda 80 cm, erkeklerde 94 cm üzeri riskli) ve vücut yağ analizi gibi ek ölçümlerle desteklenmelidir.
BKE’ye Göre Sağlıklı Kilo Yönetimi
- Düşük BKE: Besin değeri yüksek gıdalarla kilo alımı, direnç egzersizleri.
- Yüksek BKE: Kalori açığı oluşturan diyet, düzenli aerobik aktivite (haftada 150 dakika).
- Obezite: Tıbbi gözetimde beslenme planı, davranış terapisi ve gerektiğinde cerrahi müdahale.
Hangi Durumlarda Uzmana Başvurulmalı?
- BKE 30’un üzerindeyse endokrinoloji veya dahiliye uzmanına danışılmalı.
- BKE 18.5 altında ve istemsiz kilo kaybı varsa beslenme uzmanı desteği alınmalı.
- Çocuklarda BKE hesaplaması için pediatrik persentil tabloları kullanılmalıdır.
BKE, kişinin sağlık durumunu izlemek için başlangıç noktasıdır. Ancak kesin teşhis için kan tahlilleri, hormonal incelemeler ve bireysel risk faktörlerinin değerlendirilmesi şarttır. Düzenli aralıklarla hesaplanması, kilo dalgalanmalarının erken tespitini sağlar.
