Ayak kaşıntısı, günlük yaşamı olumsuz etkileyen ve altta yatan çeşitli sağlık sorunlarının habercisi olabilen yaygın bir şikayettir. Bu rahatsızlık, basit bir cilt kuruluğundan sistemik hastalıklara kadar geniş bir yelpazede nedene bağlı gelişebilir. İşte ayak kaşıntısının olası sebepleri ve çözüm önerileri:
Sık Görülen Dermatolojik Nedenler
Ayak mantarı (tinea pedis) en yaygın sebep olup özellikle parmak aralarında beyazlaşma, pullanma ve şiddetli kaşıntıyla kendini gösterir. Kontakt dermatit ise ayakkabı malzemeleri, çoraplardaki kimyasallar veya temizlik ürünlerine bağlı gelişir. Egzama vakalarında deride kızarıklık, çatlaklar ve sulantılı yaralar eşlik edebilir. Sedef hastalığında ise gümüş rengi kabuklu plaklar ayak tabanında yoğun kaşıntı yapar.
Sistemik Hastalıklarla İlişkisi
Diyabette yüksek kan şekeri sinir hasarına (nöropati) ve cilt kuruluğuna yol açarak kaşıntıyı tetikler. Karaciğer yetmezliği veya safra yolu tıkanıklıklarında biriken safra asitleri ciltte yoğun kaşıntıya neden olur. Böbrek yetmezliğinde üremik toksinlerin ciltte birikimi ve demir eksikliği anemisi de önemli tetikleyicilerdir.
Çevresel ve Davranışsal Faktörler
Aşırı terleyen ayaklarda nemli ortam mantar üremesini kolaylaştırır. Sentetik çoraplar ve hava almayan ayakkabılar terlemeyi artırarak kaşıntıyı şiddetlendirir. Kış aylarında düşük nem oranı cilt kuruluğunu artırır. Yanlış tıraş teknikleri ve agresif peeling uygulamaları cilt bariyerini zedeleyebilir.
Diğer Önemli Nedenler
Suçiçeği, uyuz ve parazit enfeksiyonları gece artan kaşıntıya yol açar. Gebelik kolestazı özellikle ayak tabanında şiddetli kaşıntıyla karakterizedir. Tiroid disfonksiyonları ve bazı kanser türleri (Hodgkin lenfoma) paraneoplastik kaşıntıya neden olabilir. Strese bağlı nörodermatit ise kaşıma döngüsüyle şikayetleri kronikleştirir.
Tıbbi Tedavi Seçenekleri
Mantar enfeksiyonlarında topikal klotrimazol veya oral terbinafin kullanılır. Egzama ve dermatitlerde kortizonlu kremler ve takrolimus içeren ilaçlar etkilidir. Antihistaminikler alerjik reaksiyonları baskılar. Nöropatik kaşıntıda gabapentin, kolestaz kaynaklı kaşıntıda kolestiramin reçete edilir. Fototerapi dirençli vakalarda tercih edilir.
Evde Uygulanabilecek Yöntemler
Ayakların günde iki kez ılık su ve pH nötr sabunla yıkanması önerilir. Yıkama sonrası nemlendirici sürmek cilt bariyerini güçlendirir. 1 ölçü elma sirkesi + 3 ölçü su karışımıyla yapılan kompresler mantara karşı etkilidir. Çay ağacı yağı ve aloe vera jeli kaşıntıyı anında yatıştırır. Yulaf ezmesi banyoları ise iltihaplı cildi sakinleştirir.
Korunma Stratejileri
Pamuklu veya bambu lifli çoraplar tercih edilmeli ve günlük olarak değiştirilmelidir. Ayakkabıların hava alan modelleri seçilmeli ve nem emici tabanlık kullanılmalıdır. Ortak duş ve havuz zeminlerinde mutlaka terlik giyilmelidir. Tırnaklar kısa kesilmeli ve kaşıma eyleminden kaçınılmalıdır.
Ne Zaman Doktora Gidilmeli?
Kaşıntı iki haftadan uzun sürerse, ciltte kanama veya iltihaplı yaralar oluşursa, ateş veya halsizlik eşlik ederse, karın ağrısı ve gözlerde sarılık varsa acilen dermatoloğa başvurulmalıdır. Diyabet veya karaciğer hastalığı olanlar ise zaman kaybetmeden uzmana görünmelidir.
