Vajinal mantar enfeksiyonu, kadınlarda en sık görülen jinekolojik sorunlardan biridir. Candida albicans adlı mantarın aşırı çoğalmasıyla oluşan bu rahatsızlık, kaşıntı, yanma ve akıntı gibi belirtilerle kendini gösterir. Her 4 kadından 3’ü hayatında en az bir kez bu enfeksiyonu yaşar.
Vajinal mantar enfeksiyonunun en önemli nedeni, doğal vajinal floradaki dengenin bozulmasıdır. Antibiyotik kullanımı, bu dengeyi bozarak mantar çoğalmasını tetikleyebilir. Gebelik döneminde östrojen seviyelerindeki artış, vajinal dokuların mantara daha duyarlı hale gelmesine yol açar. Kontrolsüz diyabet, yüksek kan şekerinin vajinal bölgede mantar üremesini kolaylaştırması nedeniyle riski artırır. Bağışıklık sistemini zayıflatan kortikosteroid kullanımı veya HIV gibi hastalıklar da enfeksiyona zemin hazırlar.
Enfeksiyonun karakteristik belirtileri arasında şiddetli vajinal kaşıntı ve dış genital bölgede yanma hissi öne çıkar. Beyaz, kokusuz ve süt kesiği kıvamında akıntı tipik bulgudur. İdrar yaparken yanma, cinsel ilişki sırasında ağrı ve vulvada kızarıklık-şişlik de sık görülür. Belirtiler adet dönemi öncesinde şiddetlenme eğilimi gösterir.
Tanı için jinekolojik muayene esnasında vajinal akıntı örneği alınır. Mikroskop altında mantar hiflerinin görülmesi tanıyı doğrular. Tekrarlayan enfeksiyonlarda mantar kültürü yapılarak tür belirlenir. Ayırıcı tanıda bakteriyel vajinoz ve trikomonas enfeksiyonu mutlaka ekarte edilmelidir.
Tedavide topikal antifungal kremler ve vajinal fitiller yaygın olarak kullanılır. Mikonazol veya klotrimazol içeren reçetesiz ilaçlar, hafif enfeksiyonlarda etkilidir. Tek doz oral flukonazol ise şiddetli vakalarda tercih edilir. Tedavi süresince cinsel perhiz önerilir. Eş tedavisi gerekli değildir ancak sünnet derisi enfeksiyonu varsa erkek partnerde topikal krem kullanılabilir.
Korunma stratejilerinin başında pamuklu iç çamaşırı kullanımı gelir. Dar pantolonlar ve sentetik kumaşlar nem birikimine yol açarak mantar üremesini kolaylaştırır. Genital bölge temizliğinde parfümlü sabun ve duş jellerinden kaçınılmalı, pH dengesini koruyan özel temizleyiciler tercih edilmelidir. Islak mayo veya çamaşırla uzun süre kalmamak önemlidir. Probiyotik takviyeleri veya yoğurt tüketimi vajinal florayı destekler.
Doktora başvurulması gereken durumlar arasında ilk kez mantar enfeksiyonu yaşanması, gebelik döneminde belirtilerin ortaya çıkması ve tedaviye rağmen şikayetlerin 7 gün içinde geçmemesi sayılabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda (yılda 4’ten fazla) altta yatan diyabet veya immün yetmezlik araştırılmalıdır.
Tedavi edilmeyen vakalarda mantar enfeksiyonu servisite veya idrar yolu enfeksiyonuna yol açabilir. Kronik enfeksiyonlar vajinal dokularda kalıcı tahrişe neden olur. Gebelerde erken doğum riski artışıyla ilişkilendirilmiştir.
Sık nüks eden vakalarda 6 ay süreyle aylık flukonazol tedavisi önerilir. Tedavi bitiminde nüks oranı %50 azalır. Vajinal probiyotikler ve düşük karbonhidratlı beslenme de tekrarları önlemede yardımcı olur.
Vajinal mantar enfeksiyonları uygun tedaviyle kolayca kontrol altına alınabilir. Kişisel hijyen kurallarına dikkat ederek ve risk faktörlerini yöneterek nükslerin önüne geçmek mümkündür.
