Apolipoproteinler, kolesterol ve trigliserit gibi yağ moleküllerinin kan dolaşımında taşınmasını sağlayan proteinlerdir. Bu proteinler, lipid metabolizmasının düzenlenmesinde ve kalp-damar hastalıkları riskinin belirlenmesinde kritik bir rol oynar. Apolipoprotein testleri, özellikle kardiyovasküler hastalık riskini değerlendirmek için kullanılan önemli bir tanı aracıdır.

Apolipoprotein Çeşitleri ve İşlevleri
Başlıca apolipoprotein türleri şunlardır:

• Apo A-I: HDL (iyi kolesterol) yapısında bulunur. Damar duvarlarındaki fazla kolesterolün karaciğere taşınmasını sağlar.
• Apo B: LDL (kötü kolesterol) ve VLDL partiküllerinin ana proteinidir. Damar sertliği riskiyle doğrudan ilişkilidir.
• Apo E: Şilomikron ve IDL partiküllerinin metabolizmasında rol alır. Alzheimer hastalığıyla da bağlantılıdır.

Apolipoprotein Testi Neden Yapılır?
Bu test, özellikle aşağıdaki durumlarda önerilir:

• Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü varsa
• Geleneksel lipid testleri (LDL, HDL) yetersiz bilgi sağlıyorsa
• Metabolik sendrom veya diyabet gibi kronik hastalıklarda risk değerlendirmesi için

Test Nasıl Yapılır?
Apolipoprotein testi, basit bir kan örneği alınarak gerçekleştirilir. Açlık gerektiren ve gerektirmeyen versiyonları bulunmakla birlikte, doktorunuz sizden 10-12 saatlik açlık isteyebilir.

Normal Değerler ve Anlamı

• Apo A-I: Erkeklerde 94-178 mg/dL, kadınlarda 101-199 mg/dL
• Apo B: Erkeklerde 60-130 mg/dL, kadınlarda 55-125 mg/dL
  Düşük Apo A-I veya yüksek Apo B seviyeleri, kalp krizi ve inme riskinde artışa işaret eder.

Apolipoprotein Düzeylerini Etkileyen Faktörler

• Genetik yatkınlık (Apo E gen varyasyonları gibi)
• Obezite ve hareketsiz yaşam tarzı
• Yüksek doymuş yağ içeren beslenme alışkanlıkları
• Sigara kullanımı ve aşırı alkol tüketimi

Apolipoprotein Seviyelerini İyileştirmek İçin Öneriler

• Beslenme: Zeytinyağı, avokado ve ceviz gibi sağlıklı yağları tercih edin. Trans yağlardan ve işlenmiş gıdalardan kaçının.
• Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu aktivite (yürüyüş, bisiklet) HDL seviyelerini artırır.
• Sigara ve Alkol: Sigarayı bırakmak Apo A-I’i yükseltirken, alkolü sınırlamak trigliserit düzeylerini dengeler.
• İlaç Tedavisi: Statinler veya PCSK9 inhibitörleri gibi ilaçlar, Apo B seviyelerini düşürmek için kullanılabilir.

Kalp Sağlığı İçin Neden Önemli?
Geleneksel kolesterol testlerinin aksine, apolipoprotein ölçümleri partikül sayısını ve büyüklüğünü değerlendirir. Küçük, yoğun LDL partikülleri damar duvarına daha kolay nüfuz eder. Bu nedenle Apo B/Apo A-I oranı, kalp krizi riskini LDL’den daha iyi tahmin edebilir.

Kimler Düzenli Olarak Test Yaptırmalı?

• 40 yaş üstü bireyler
• Diyabet veya hipertansiyon hastaları
• Ailesinde koroner arter hastalığı olanlar
• Kronik böbrek yetmezliği bulunanlar

Apolipoprotein testleri, kişiselleştirilmiş tıp yaklaşımlarının önemli bir parçası haline gelmiştir. Doktorunuzla risk profilinizi konuşarak önleyici tedbirler alabilirsiniz.