Şarbon (Antraks), Bacillus anthracis bakterisinin neden olduğu ciddi bir zoonotik enfeksiyondur. Özellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşan kişilerde görülür. Tedavi edilmezse hayati riske yol açabilen bu hastalıkla ilgili tüm detayları sizin için derledik.
Şarbon Nedir?
Bacillus anthracis sporlarının insan vücuduna girmesiyle ortaya çıkan akut bir enfeksiyondur. Enfekte hayvanlardan, kontamine topraktan veya biyoterörizm yoluyla bulaşabilir. Üç ana klinik formu vardır: deri, solunum ve gastrointestinal şarbon.
Bulaşma Yolları
- Deri Şarbonu: Enfekte hayvanların deri, yün veya etiyle temas.
- Solunum Şarbonu: Bakteri sporlarının solunması (yün işleme gibi mesleklerde risk yüksek).
- Gastrointestinal Şarbon: Az pişmiş enfekte et tüketimi.
- Enjeksiyon Şarbonu: Kontamine eroin enjeksiyonu (nadir).
Belirtiler ve Klinik Formlar
1. Deri Şarbonu:
- En sık görülen form (%95).
- Bulaştan 2-7 gün sonra kaşıntılı kabarıklık, sonrasında ortası siyah ülser (eskar).
- Ateş, lenf bezi şişmesi.
2. Solunum Şarbonu:
- İlk 1-6 gün: Grip benzeri belirtiler (ateş, öksürük).
- İlerleyen dönem: Nefes darlığı, göğüs ağrısı, şok. Mortalite %45-90.
3. Gastrointestinal Şarbonu:
- Bulantı, kanlı kusma, şiddetli karın ağrısı.
- Kanlı ishal, bağırsak delinmesi riski.
Teşhis Yöntemleri
- Kültür: Kan, balgam veya lezyondan alınan örnekte bakteri üretilmesi.
- PCR: Bakteri DNA’sının tespiti.
- Seroloji: Antikor testleri (geç dönemde).
- Akciğer Grafisi: Solunum şarbonunda mediastende genişleme.
Tedavi Protokolleri
- Antibiyotik Tedavisi:
- Deri şarbonu: Siprofloksasin veya Doksisiklin (7-10 gün).
- Sistemik şarbon: İntravenöz Siprofloksasin + Klindamisin/Meropenem (2 hafta sonra oral tedaviye geçilir).
- Antitoksin: Raxibakumab/Obiltoxaximab (toksin nötralizasyonu için).
- Cerrahi: Deri lezyonlarının debridmanı (kesinlikle eksize edilmez).
Korunma Stratejileri
-
Mesleki Önlemler:
- Hayvancılıkla uğraşanlar eldiven, maske kullanmalı.
- Şüpheli hayvan ölümleri veteriner hekime bildirilmeli.
-
Aşı:
- Risk gruplarına (askerler, laboratuvar çalışanları) 5 doz şemayla uygulanır.
-
Gıda Güvenliği:
- Etler iyi pişirilmeli (sporlar 75°C’de 15 dakikada ölür).
- Şüpheli hayvan eti tüketilmemeli.
Risk Grupları
- Çiftçiler, veterinerler, deri işçileri
- Laboratuvar personeli
- Biyoterörizm riskine maruz kalan askerler
Hamilelik ve Şarbon
Gebelikte enfeksiyon düşük veya erken doğum riski taşır. Tedavide Penisilin grubu antibiyotikler tercih edilir (Siprofloksasin kontrendikedir).
Acil Durum Belirtileri
- Nefes almada zorluk
- Göğüste şiddetli basınç hissi
- Bilinç bulanıklığı
- Kanlı kusma veya dışkı
Bu durumlarda acil tıbbi yardım şarttır.
Türkiye’de Durum
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın sıkı kontrolü sayesinde son 10 yılda yıllık vaka sayısı 20’nin altındadır. Şüpheli vakalar Sağlık Bakanlığı’na bildirilir.
