ALT (Alanin Aminotransferaz), karaciğer hücrelerinde yoğun olarak bulunan ve organın sağlığını değerlendirmede kullanılan bir enzimdir. Kan testlerinde ALT yüksekliği tespit edilmesi, genellikle karaciğer dokusunda bir hasar veya inflamasyon olduğuna işaret eder. Bu yazıda, ALT yüksekliğinin olası nedenlerini, ilişkili semptomları ve tedavi yaklaşımlarını detaylandıracağız.
ALT Yüksekliğinin Yaygın Nedenleri
- Hepatit Enfeksiyonları: Hepatit B ve C gibi viral enfeksiyonlar, karaciğer hücrelerinde tahribata yol açarak ALT seviyelerini yükseltir.
- Alkol Kullanımı: Kronik alkol tüketimi, karaciğerde yağ birikimi ve siroz gelişimine neden olabilir.
- Yağlı Karaciğer Hastalığı: Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer (NAFLD), obezite ve insülin direnci ile ilişkilidir.
- İlaç Yan Etkileri: Parasetamol, statinler ve bazı antibiyotikler karaciğer toksisitesine yol açabilir.
- Otoimmün Hastalıklar: Otoimmün hepatit, vücudun bağışıklık sisteminin karaciğer hücrelerine saldırmasıdır.
ALT Yüksekliğinde Görülebilen Semptomlar
- Halsizlik ve sebepsiz yorgunluk
- Karın sağ üst kadranda ağrı veya dolgunluk hissi
- Ciltte sararma (sarılık) veya göz akında sarımsı renk
- İdrar renginde koyulaşma
- İştah kaybı ve bulantı
Teşhis Sürecinde İzlenen Adımlar
ALT yüksekliği genellikle rutin kan tahlillerinde fark edilir. Anormal değerler tespit edildiğinde, doktorlar ek testler isteyebilir:
- Karaciğer Fonksiyon Testleri: AST, ALP ve GGT gibi diğer enzimlerin seviyeleri değerlendirilir.
- Hepatit Serolojisi: Viral hepatit taraması için antikor testleri yapılır.
- Görüntüleme Yöntemleri: Ultrason veya MR ile karaciğerde yağlanma, kist veya tümör varlığı araştırılır.
- Biyopsi: Şüpheli durumlarda karaciğer dokusundan örnek alınarak patolojik inceleme yapılır.
Tedavi Yaklaşımları ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Tedavi, altta yatan nedene göre planlanır. Örneğin hepatit B/C için antiviral ilaçlar, otoimmün hepatit için immünosupresif tedaviler kullanılır. Yağlı karaciğer hastalığı olanlarda kilo kontrolü ve diyet düzenlemesi önerilir. Alkol kaynaklı yükselmelerde alkolün tamamen bırakılması kritiktir. İlaç toksisitesi durumunda ise sorumlu ilaç kesilir ve destek tedavisi uygulanır.
ALT Yüksekliğini Önlemek İçin İpuçları
- Dengeli beslenme (Akdeniz diyeti tercih edilebilir)
- Düzenli fiziksel aktivite (haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz)
- Alkol tüketimini sınırlandırma veya tamamen bırakma
- Hepatit A/B aşılarını yaptırma
- Reçetesiz ilaç kullanımından kaçınma
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
ALT değerlerinin normalin 2-3 kat üzerinde olması veya eşlik eden semptomlar (sarılık, şiddetli karın ağrısı) varsa zaman kaybetmeden bir gastroenteroloji uzmanına danışılmalıdır. Erken müdahale, karaciğer hasarının geri dönüşümsüz hale gelmesini önleyebilir.
