Yüksek kan şekeri (hiperglisemi), kandaki glikoz seviyelerinin normalin üzerine çıkmasıdır. Bu durum genellikle diyabetin habercisi olmakla birlikte, diyabetik olmayan kişilerde de çeşitli faktörlere bağlı olarak gelişebilir. Sağlıklı bireylerde açlık kan şekeri 70-100 mg/dL aralığındayken, 126 mg/dL üzeri değerler hiperglisemi olarak kabul edilir.
Yüksek Kan Şekerinin Yaygın Belirtileri
- Aşırı susama hissi ve sık sık su içme ihtiyacı
- Sık idrara çıkma (özellikle geceleri artış)
- Sürekli yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Bulanık görme veya görme keskinliğinde azalma
- İyileşmeyen yaralar ve cilt enfeksiyonları
- Ağız kuruluğu ve kötü nefes kokusu
- Konsantrasyon güçlüğü ve zihinsel bulanıklık
Hipergliseminin Başlıca Nedenleri
- Diyabet: Tip 1 ve Tip 2 diyabet en yaygın nedenlerdir.
- İlaç Etkileri: Kortikosteroidler, diüretikler gibi bazı ilaçlar.
- Hastalıklar: Pankreatit, enfeksiyonlar veya hormonal bozukluklar.
- Stres: Fiziksel veya duygusal stres hormon dengesini bozar.
- Beslenme Hataları: Rafine şeker ve işlenmiş karbonhidrat ağırlıklı diyet.
- Hareketsiz Yaşam: Düzenli egzersiz eksikliği.
Teşhis Yöntemleri
- Açlık Kan Şekeri Testi: 8 saatlik açlık sonrası ölçüm.
- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Şeker yükleme testi.
- HbA1c Testi: Son 3 aylık ortalama kan şekeri düzeyi.
- Sürekli Glukoz İzleme (CGM): Sensörlerle 24 saatlik takip.
Tedavi ve Yönetim Stratejileri
- İlaç Tedavisi:
- Tip 1 diyabette insülin enjeksiyonları
- Tip 2 diyabette oral antidiyabetikler (Metformin, SGLT2 inhibitörleri)
- Beslenme Düzeni:
- Düşük glisemik indeksli besinler (tam tahıllar, baklagiller)
- Porsiyon kontrolü ve öğün zamanlaması
- Fiziksel Aktivite:
- Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Direnç antrenmanları kas glikoz kullanımını artırır
- Stres Yönetimi:
- Meditasyon, nefes egzersizleri
- Uyku düzeninin iyileştirilmesi
Akut Komplikasyonlar
- Diyabetik Ketoasidoz: Tip 1 diyabette acil müdahale gerektirir.
- Hiperozmolar Hiperglisemik Durum: Şuur bulanıklığı ile karakterize ciddi tablo.
- Enfeksiyon Riskinde Artış: Özellikle ayak yaraları ve idrar yolu enfeksiyonları.
Uzun Dönem Riskler
- Damar Hasarı: Kalp krizi, inme ve periferik arter hastalığı.
- Nöropati: Ellerde ve ayaklarda uyuşma, yanma hissi.
- Retinopati: Görme kaybına yol açabilen göz hasarı.
- Nefropati: Böbrek fonksiyonlarında bozulma.
Önleme Yöntemleri
- Düzenli kan şekeri takibi (özellikle risk gruplarında)
- Rafine şeker ve trans yağlardan kaçınma
- Lif alımını artıracak sebze-meyve tüketimi
- Haftalık fiziksel aktivite planı oluşturma
- Yıllık sağlık kontrollerini aksatmama
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
- Kan şekerinin 300 mg/dL üzerine çıkması
- Nefes darlığı, şiddetli karın ağrısı
- Zihin bulanıklığı veya bilinç kaybı
- İdrarda keton tespiti
Yüksek kan şekeri yönetimi endokrinoloji uzmanları tarafından koordine edilir. Diyabet tanısı alan hastalar diyabet eğitim hemşireleri ve diyetisyenlerle multidisipliner takip gerektirir. Erken teşhis ve yaşam tarzı değişiklikleri, komplikasyonları önlemede anahtar rol oynar.
