Vajinal Fitil Nedir?

Vajinal fitil, genellikle vajinada oluşan mantar ve enfeksiyonların tedavisi için kullanılan bir tıbbi tedavi yöntemidir. Bu tedavide katı form ve oval şeklinde olan ilaç, özel bir aplikatör yardımıyla vajinaya yerleştirilir. Yerleştirildikten sonra ise vücut sıcaklığında eriyerek, vajina içinde sıvı hale gelir. Bu sıvı formdaki ilaç doğrudan kan dolaşımına karıştığı için vajinada bulunan söz konusu sorunlarda kısa sürede etki yaratır.  Vajinal fitil, genelde oral yolla alınamayan, midenin veya bağırsakların iyi ememediği ilaçların alımını kolaylaştırır.

Vajinal Fitil Çeşitleri

Vajinal fitil oluşturulurken, ilaca kakao yağı ve jelatin gibi maddelerle dış kaplama yapılır. Yapılan bu kaplama vücut sıcaklığıyla erir ve vücut tarafından yavaş yavaş emilir. Böylelikle vajinada oluşan mantar, enfeksiyon, kuruluk gibi vajinal sorunları tedavi eder. Fitilin kullanılması ise genellikle bu tür sorunları tedavi edecek ilaçlar oral veya başka şekilde alınamadığı takdirde uygulanır.  Bu ilaçlar arasında anti-enfektifler, hormonlar ve uzman tarafından belirlenen farklı ilaç kombinasyonları bulunur. Fitil genellikle vajinal hastalıklarının tedavisinde kullanılsa da doğum kontrolü veya yumurtlamaya yönelik oluşan kısırlığın tedavisinde de kullanılır.  Günümüzde yaygın olarak uygulanan çeşitli vajinal fitil türleri vardır. Bu vajinal fitil çeşitleri şu şekilde sıralanabilir: 

Kontraseptif Vajinal Fitil

Kontraseptif vajinal fitil, cinsel ilişkiden yaklaşık 10 dakika önce, vajina içine yerleştirilerek çözünen sperm öldürücü fitillerdir. Bu fitil türü, hamileliği iki şekilde önleyen bir spermisit (sperm öldürücü madde) içerir. Birincisi, spermin rahim içine girmesini engellemek için rahim boynunun önünde bariyer oluşturur. İkincisi ise spermi hareketsiz hale getirerek veya öldürerek rahme girmesini engeller.

Enfeksiyonlar İçin Vajinal Fitiller

Vajinal enfeksiyonlar için vajinal fitil, vajinada oluşan enfeksiyonların tedavisi için kullanılan fitil türüdür. Vajinit olarak da bilinen vajina enfeksiyonları bakteri, mantar ve parazit enfeksiyonlarından meydana gelen vajinal bir hastalıktır. Bazı durumlarda bu enfeksiyonlardan ikisi veya hepsi birden enfeksiyona neden olabilirler. Vajinit oluşumuna neden olan faktörlerin başında normal pH değerinin değişmesi ve floranın (vajinal ortamın) bozulması gelir. En sık gösterdiği belirtiler kokusuz veya kötü kokulu akıntı ve kaşıntıdır.

Vajinal mantar için vajinal fitil kullanımı en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Vajinal mantar, genellikle Candida albicans maya mantar hücrelerinin neden olduğu enfeksiyonla ortaya çıkan ve kaşıntıya neden olan bir vajinal hastalıktır. Mantar için uygulanan vajinal fitil, vajinaya yerleştirildikten kısa bir süre sonra kendi kendine erimektedir. Kullanım esnasında çözünen fitil vajina dışına atıldığı esnada ilacın çözünmüş halinden dolayı daha yoğun bir akıntı oluşturabilir. Ayrıca hamile kalmayı düşünenlerde, hamilelerde ve emzirirken vajinal fitil kullanımı tercih edilen bir ilaçlı tedavi prosedürdür.  

Hormon İçeren Vajinal Fitiller

Hormon içeren vajinal fitiller, doğal progesteron veya östrojen hormonu içeren bir fitil türüdür. Östrojen hormonu içeren bu fitil türü, genellikle vajinal kuruluğun tedavisi için kullanılır. Vajinal kuruluk atrofik vajinit olarak da bilinen cinsel bir sorundur ve cinsel ilişki anında yeterli miktarda ıslanmama ve kayganlaşma miktarının normalden az olmasıdır. Kadınları olumsuz yönde etkileyen bu sorun, her yaşta görülse de çoğunlukla menopoz döneminde olan kadınları daha fazla etkilemektedir. Genelde menopoz döneminde östrojen hormonun azalmasından dolayı yaşanan vajinal kuruluk durumunda, östrojen içeren vajinal fitil veya krem tedavileri uygulanır.

Progesteron hormon içeren vajinal fitiller ise luteal faz (adetin son dönemi) kusurları veya yumurtlama problemlerine bağlı kısırlığın tedavisinde ve tekrarlayan düşük tedavisinde kullanılır. Bu fitil türü, uzman tarafından kişinin durumuna göre uygun miktarda progesteron içerecek şekilde özel reçete edilmektedir. Fitilde bulunan bu progesteron,  vajina tarafından emilerek kanda olması gereken progesteron seviyelerine ulaşılmasını sağlar.  

Ayrıca Gonadotropin (overlerin fonksiyonlarını düzenleyen hormon) veya ART yardımcı üreme teknolojileri (yumurtaların gelişmesini uyarmak için çeşitli hormon kullanımı) ile kısırlık tedavi sürecinde de verilir.  Böylelikle yardımcı üreme tedavilerine yardımcı olur ve vajinal fitil sonrası hamilelik şansı artırılır.  Ayrıca premenstrüel sendromun tedavisinde de yaygın olarak kullanılır.

Vajinal Fitil Neden Kullanılır?

Vajinal fitil vajinal florada bulunan dost bakteriler için bir üreme alanı oluşturur ve vajinanın sağlıklı ve temiz kalmasını sağlayarak maksimum düzeyde üremesini sağlar. Probiyotikler vajinada oluşan canlı organizmalardır ve en bilinen şekli laktobasildir. Laktobasil, asit ortamda üreyen bakterileri yani vajinanın içinde enfeksiyon oluşturabilecek diğer bakterilerin çoğalmasına engel olurlar. Bu yararlı bakterinin azalmasıyla sonuçlanan herhangi bir değişiklik vajinanın sağlıklı asit ortamını değiştirerek dolaylı olarak vajinal iltihaplanma olasılığını yükseltir ve akıntı oluşumuna yol açar. 

Üreyen patojenler sadece vajinanın hassas yüzeyine saldırmakla kalmaz, aynı zamanda damarlarının genişlemesine neden olarak zayıflamasına ve savunmasız kalmasına da sebep olur. Bu sebeple vajina kendini koruyamaz hale gelerek tehlikeli patojenlere açık hale gelir. Bunun yanında cinsel ilişki sırasında bazı patojenlerin vücuda girebileceği küçük yaralanmalar meydana gelebilirken, sağlıklı bir vajinal mukozası, bu patojenlere bariyer vazifesi görür. Böylelikle cinsel yolla bulaşan çoğu hastalığın bulaşma olasılığını azaltır ve sürekli korunmasını sağlar. Vajinal fitil kullanılmasını gerektiren durumlar arasında şunlar sıralanabilir:

• Maya enfeksiyonları,
• Mantar enfeksiyonları,
• Vajinal kuruluk,
• Trikomonas enfeksiyonu (tek hücreli parazit kaynaklı enfeksiyon)
• Gardnerella vajiniti (bakteri kaynaklı vajina enfeksiyonlu)
• Doğum kontrolü,
• Kısırlık tedavisi,

Vajinal Fitil Nasıl Kullanılır?

Vajinada oluşan mevcut enfeksiyonun ve mantarın temizlenmesi, fitilin etkisine, mantarın ve enfeksiyonun türüne bağlı olarak genellikle 3 ila 7 gün sürebilir. Fitiller çoğunlukla dozaj olarak kremlere göre daha az uygulanmakta olup, belirtileri daha kısa sürede iyileştirebilirler. Fakat daha şiddetli, ciddi veya karmaşık enfeksiyonlar için yaklaşık 14 günlük fitil kürü uygulanması gerekebilir. Vajinal fitil enfeksiyonlar için kullanıldığında, tam ilaç bitmeden önce semptomlar kaybolsa dahi önerilen kürün tamamlanması önemlidir.

Ayrıca vajinal fitilin çözülmesi için geçen süre, vücut sıcaklığı, fitil sıcaklığı ve türü de dahil olmak üzere bir dizi faktöre göre değişir. Ortalama olarak çoğu fitil 10-15 dakika içinde erirken bu süre bazı durumlarda yarım saate kadar sürebilir. Vajinal fitil kullanımı genellikle şu adımlarla gerçekleştirilir;

•  Ilık ve sabunla vajinal bölge ve eller yıkanarak temiz bir havluyla iyice kurulanır,
• Mümkün olduğu kadar aplikatör pistonu dışarı çekilerek fitil kabından çıkarılır ve aplikatörün ucuna yerleştirilir,
• Fitil yerleştirilirken ya dizler bükülmüş olarak sırtüstü uzanılır ya da dizler bükülmüş ve ayaklar birkaç santim aralıklı olacak şekilde ayakta durulur,
• Aplikatör rahatça gidebildiği kadar vajinaya nazikçe yerleştirilir,
• Aplikatörün pistonu sonuna kadar bastırılarak fitilin vajinaya yerleşmesi sağlanır,
• Fitil tamamen yerleştikten sonra aplikatör vajinadan çıkarılır,
• İlacın emilmesi için dizler bükük veya bacaklar biraz açık olacak şekilde sırt üstü birkaç dakika uzanılır,
• Eller tekrar sabun ve ılık suyla dezenfekte edilir,
• Uygulama sonrası vajinal fitiller dağılabileceğinden bir süre ped takılabilir.

Vajinal Fitil Yan Etkileri

Vajinal fitiller çeşitlerine göre farklı miktarda ilaç içermektedir. Bu fitiller; vajinal kuruluk, üreme hormonları dengesizlikleri, bakteriyel ve maya enfeksiyonları gibi farklı sağlık koşullarını için kullanıldığından dolayı yan etkileri de değişebilir. Fitillerden kaynaklanan çoğu yan etkide herhangi bir tıbbi müdahale yapılmasına gerek yoktur ancak yine de olası bir yan etkiye karşı tedbirli olmak gerekir. Olası vajinal fitil yan etkileri şu şekilde sıralanabilir:

• Vajinada tahriş
• Kaşıntı ya da yanma
• Fitil çözülürken vajinadan akıntı
• Vajinal kuruluk,
• Vajinal rahatsızlık
• Vajina ve vulva bölgesinde şişme,
• Bazı durumlarda ise vücut ilacı iyi absorbe (emme) etmeyebilir.

Vajinal Fitil Riskleri

Vajinal fitil kullanımı vajinal sağlık açısından benzersiz faydalar sağlasa da her ilaç veya tedavi gibi kendine has bazı riskler barındırır. Vajinal fitil riskleri şu şekilde sıralanabilir;

• Vajinal fitil sonrası kanama
• İshal,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Ağız kuruluğu,
• Baş ağrısı ve baş dönmesi,
• Uyuşukluk  
• Ateş
• Vajinal kanama
• Pelvik inflamatuar hastalık
• Cinsel yolla bulaşan herhangi bir hastalık
• Kalp hastalığı
• Kan damarı bozukluğu

Vajinal Fitil Kullanımı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Vajinal fitil kullanırken olası yan etkiler ve risklerin önlenmesinin yanında fitilin faydalarının daha etkin olması için dikkat edilmesi gerekenlere hassasiyet gösterilmesi gerekir. Vajinal fitil kullanımı sonrası dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir;

• Şayet çok kullanımlı bir aplikatör kullanılacaksa talimatlarında belirtildiği gibi temizlenmelidir. Tek kullanımlık vajinal fitiller ise kullanım sonrası çöpe atılmalıdır.
• Eller hemen sabun ve ılık suyla yıkanmalıdır.
• Yatmadan önce kullanılması tavsiye edilir. Çünkü bu sayede etkinliği daha fazladır.
•  Uygulama sonrası uzanmak, ilacın vajinadan sızmasını azaltırken maksimum düzeyde faydalanmayı sağlar. Bu yüzden bir süre ayakta durulmamalı veya dolaşılmamalıdır.
• Vajinal fitil kullanımı sonrası akıntı olabileceğinden hijyenik bir ped kullanılması tavsiye edilir.
• Uygulama yaparken uzman veya ürün etiketinde belirtildiği süre boyunca ve dozlarda kullanılmalıdır. Kesinlikle kullanım süresi aşan ürünler kullanılmamalı ve dozlar aşılmamalıdır.
• Fitil adet dönemi dahil hiçbir gün atlamadan kullanılmalıdır.
• Adet döneminde hijyenik ped kullanılmalıdır.
• Vajinal fitil kullanımı esnasında tampon da kullanılmamalıdır. Çünkü tedavi etkinliğini azaltabilir.
• Fitiller serin bir yerde saklanmalıdır.
• Fitili kullanırken hijyene dikkat edilmeli, gerekiyorsa eldiven kullanılmalıdır.
• Yerleştirdikten sonraki ilk bir saat egzersiz veya aşırı hareketten kaçınılmalıdır.
• Fitilin yağlanmasına yardımcı olmak için vazelin gibi maddeler kullanılmamalıdır. Bu maddeler fitilin yerleştirildikten sonra erimesini önleyebilir. Bunların yerine suda çözünür bir kayganlaştırıcı kullanılabilir.

Vajinal fitiller vajinada görülen enfeksiyon, mantar ve kuruluk şikayetlerinin iyileştirilmesinde oral alınan ilaçlara göre daha kısa sürede etki gösteren ilaçlardır.  Bunun yanında doğum kontrol yöntemi olarak da kullanılan türlerinin olması, bu tedavi türünün aktif olarak pek çok kadın tarafından kullanılmasını sağlamaktadır. Ancak bu tür vajinal sorun yaşayanların en doğru fitil türünü seçebilmeleri ve yanlış kullanımdan kaçınmaları için bu ilacı bir uzman bilgisi dâhilinde almaları önemlidir. Çünkü bilinçsizce yapılan bir tedavi veya alınan ilaç istenmeyen ve geri döndürülemeyen sonuçlar doğurabilir.