Uyku terörü, özellikle çocuklarda görülen ve uykunun ilk saatlerinde ortaya çıkan ani korku nöbetleridir. Parasomni grubundaki bu bozukluk, kişinin fiziksel ve duygusal olarak yoğun tepkiler vermesine yol açar. Genellikle 4-12 yaş arası çocukları etkiler ve ergenlikle birlikte kendiliğinden kaybolur.
Uyku Terörünün Temel Belirtileri
Uyku terörü atakları tipik olarak gece uykusunun ilk üçte birlik bölümünde ortaya çıkar. Kişi aniden yatakta doğrulur, çığlık atar veya ağlar. Gözler açık olmasına rağmen çevreye karşı tepkisizdir. Terleme, hızlı kalp atışı ve nefes darlığı eşlik eder. Ataklar 1-10 dakika sürer ve sonrasında kişi genellikle hiçbir şey hatırlamadan uykuya geri döner.
Uyku Terörünün Nedenleri
Bu bozukluğun kesin nedeni bilinmemekle birlikte tetikleyici faktörler arasında uyku düzensizliği, yorgunluk, stres ve ateşli hastalıklar öne çıkar. Genetik yatkınlık da önemli bir rol oynar; aile öyküsü olanlarda görülme sıklığı artar. Yetişkinlerde ise travma sonrası stres bozukluğu, anksiyete veya alkol kullanımı tetikleyebilir.
Teşhis Sürecinde Nelere Dikkat Edilir?
Tanı için öncelikle detaylı bir uyku öyküsü alınır. Atakların sıklığı, süresi ve davranışsal özellikleri kaydedilir. Nörolojik muayene ve EEG ile epilepsi gibi nörolojik bozukluklar ekarte edilir. Şüpheli durumlarda uyku laboratuvarında polisomnografi testi yapılarak beyin dalgaları, solunum ve kas hareketleri izlenir.
Tedavi Yaklaşımları ve Yönetim Stratejileri
Çocuklarda genellikle tedavi gerektirmez. Atakları azaltmak için düzenli uyku saatleri, stres azaltma teknikleri ve uyku hijyenine özen gösterilmesi önerilir. Uyku terörü saatlerini önceden tahmin edebilen aileler, ataklardan 15 dakika önce çocuğu uyandırarak bu döngüyü kırabilir. Yetişkinlerde ise bilişsel davranışçı terapi veya nadiren klonazepam gibi ilaçlar kullanılabilir.
Ebeveynler İçin Kritik Öneriler
- Atak sırasında çocuğu uyandırmaya çalışmayın, sadece güvende olduğunu fısıldayın
- Keskin mobilya kenarlarına yastık yerleştirerek fiziksel yaralanmaları önleyin
- Uyku saatinden önce kafeinli gıdalardan kaçının
- Gün içinde yeterli fiziksel aktivite yapılmasını sağlayın
Ne Zaman Uzman Yardımı Alınmalı?
Ataklar haftada iki defadan fazla oluyorsa, 10 dakikayı aşan sürelerde devam ediyorsa veya kişi kendine/çevresine zarar veriyorsa mutlaka bir uyku bozuklukları uzmanına başvurulmalıdır. Aynı şekilde ergenlik sonrası devam eden veya yetişkinlikte başlayan vakalarda altta yatan psikiyatrik nedenler araştırılmalıdır.
Uyku Terörü ile Karıştırılan Diğer Durumlar
- Kabus Bozukluğu: Uykunun son bölümünde görülür ve kişi detayları hatırlar
- Epileptik Nöbetler: EEG ile ayırt edilir, bilinç kaybı eşlik eder
- Gece Panik Atakları: Anksiyete belirtileri ön plandadır
