UIBC

UIBC Nedir?

Doymamış demir bağlama kapasitesi olarak bilinen UIBC (unsaturated iron-binding capacity), demir eksikliği veya aşırı demir yükünden şüphelenilen kişileri değerlendirmek için kullanılan bir kan testidir. Serum demir testi ve toplam demir bağlama kapasitesi testi ile birlikte değerlendirilir.

Demir, kırmızı kan hücrelerinin üretimi için gerekli olan bir besindir. Transferrin adı verilen bir proteine bağlı olarak kanda hareket eder. Transferrin, karaciğer tarafından üretilir. İnsan vücudu, demir ihtiyacıyla ilişkili olarak transferrin yapar. Normalde, transferrinin demir ile yalnızca üçte biri doymuştur. Bu, kapasitenin yaklaşık üçte ikisinin yedekte tutulduğu anlamına gelir. Demir depoları düşük olduğunda transferrin seviyeleri yükselirken, çok fazla demir olduğunda ise transferrin düşüktür.

UIBC testi, kanda dolaşan demir miktarını, vücutta depolanan demir miktarını ve kanın toplam demiri taşıma kapasitesini değerlendirmek için diğer testlerle birlikle kullanılabilir. Tek başına UIBC testi ise transferrinin rezerv kapasitesini, başka bir deyişle transferrinin demir ile doyurulmamış kısmını belirler. Halihazırda demir taşımayan alanlarının sayısının ölçümüdür.

UIBC Normal Değerleri Kaç Olmalı?

UIBC normal değerleri kadınlarda 215-480 ug/dl, erkeklerde ise 225-480 ug/dl olarak belirlenmiştir. Yapılan UIBC testi ile bu aralığın altında olan değerler düşük, üstünde olan değerler yüksek doymamış demir bağlama kapasitesi olarak değerlendirilir.

UIBC Nasıl Ölçülür?

Doymamış demir bağlama kapasitesi (IUBC) eksikliği veya yüksekliği tanısı kan testi ile anlaşılır. UIBC; serum demirinin, toplam demir bağlama kapasitesinden (TIBC) çıkarılmasıyla hesaplanır. Serum demir testi, kanın sıvı kısmındaki demir seviyesini ölçerken, UIBC testi demire ne kadar transferrinin bağlı olmadığını ölçer. Transferrinin bağlayabileceği maksimum demir konsantrasyonunun ölçülmesine ise toplam demir bağlama kapasitesi denir.

UIBC düşüklüğü veya yüksekliği tanısı koyabilmek için kan testinde yani demir testinde tüm değerler birlikte istenir ve sonuçlar birlikte değerlendirilir. Hastanın, UIBC kan testinden önce en az 8 saat yemeyi ve içmeyi durdurması istenir.

Hamilelikte UIBC Değerleri Nasıl Olmalı?

Genellikle gebeliğin 2. ve 3. trimesterinde serum demir seviyesi düşmeye başlarken, UIBC değerlerinde belirgin bir artış görülür. Böyle bir durum daha az kırmızı kan hücresi üretildiğini ve demir eksikliği anemisi oluştuğunun göstergesidir. Demir eksikliği anemisi, anne ve bebek fonksiyonu üzerinde zararlı etkilere ve özellikle daha yüksek erken doğum, düşük doğum ve yenidoğanlarda doğum riski ile ilişkili olabilmektedir.

Bebeklikte UIBC Değerleri Nasıl Olmalı?

Çocuklarda UIBC değerlerinin 120-300 ug/dl arasında olması beklenir. Özellikle 6-24 aylar arasındaki bebekler demir eksikliğinden kaynaklanan anemi sıklıkla görülebilmektedir. Demir eksikliğine bağlı anemi, çocuklarda hem zihinsel hem de fiziksel gelişimi olumsuz etkileyebilmektedir. Bu nedenle UIBC değerlerini etkileyen aneminin belirtileri fark edildiğinde hekim kontrolü önem taşır.

UIBC Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

UIBC düşüklüğü yetersiz beslenme, iltihaplanma, karaciğer hastalığı veya nefrotik sendromu gibi nedenlerle ortaya çıkabilir. UIBC düşüklüğü, vücutta çok fazla demir yüklü olduğu anlamına gelebilir. Vücut ihtiyaç duyduğundan daha fazla demir emdiğinde, demir deposu ve ferritin seviyeleri artar. Zamanla çok fazla demirin emilmesi, organlarda işlev bozukluğuna neden olabilir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda yaşamı tehdit eden komplikasyonlar gelişebilir. UIBC düşüklüğüne neden olan hastalıklardan bazıları şunlardır:

• Hemokromatoz: Kalıtsal bir hastalıktır. HFE geninin mutasyonudur. Erkeklerde kadınlardan daha sık karşılaşılır.
• Hemosideroz: Demirin vücutta kalması ve dokularda birikime neden olmasıdır. Alkolizm ve kronik karaciğer hastalığı olan bazı kişilerde gelişebilir. 
• Demir zehirlenmesi: Büyük miktarda demirin tek seferde veya kısa bir süre içinde alınmasıyla ortaya çıkar. Bazı durumlarda akut demir zehirlenmesi ölümcül olabilir.

UIBC düşüklüğü karaciğer yetmezliği, kalp yetmezliği ve hatta ölüm gibi riskler taşımaktadır. UIBC düşüklüğü, tedaviden sonra bile sindirim sisteminde ve karaciğerde yaraların oluşabileceği ciddi bir durumdur.  

UIBC Düşüklüğü Belirtileri

Aşırı demir yükünün belirti ve semptomları kişiden kişiye değişir ve zamanla kötüleşme eğilimindedir. Kanda ve dokularda demir birikmesinden kaynaklanmaktadır. Demir bağlama kapasitesi UIBC düşüklüğü belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Enerji eksikliği
• Eklem ağrısı
• Karın ağrısı
• Yorgunluk, halsizlik
• Cinsel dürtü kaybı
• Kalp veya karaciğer gibi organ hasarı

UIBC Düşüklüğü Tedavisi

UIBC düşüklüğü tedavisi için oksijen takviyesi, kan nakli, solunum tedavisi ve immünsüpresif tedavi yöntemlerine başvurulur. Hemokromatoz nedenli UIBC düşüklüğünde ise genellikle flebotomi tedavisi uygulanır. Flebotomi başlangıçta haftada bir veya bazen iki kez uygulanır. Demir seviyesi normale dönene kadar yaklaşık 50 mililitre kan alınır. Tedavi periyodik olarak tekrarlanabilir. Demir zehirlenmesinde ise şelasyon tedavisi uygulanır. Şelasyon tedavisi damar yoluyla, ağızdan veya fitil ile Etilen Daimin Tetra Asetik Asit (EDTA) verilmesini konu alır.

UIBC Düşüklüğü Ne İyi Gelir? 

Çocuklarda UIBC düşüklüğü tedavisi için süt ve süt ürünlerine ara vermek önemlidir. Demir ilaçlarının şekere benzemesi nedeniyle ilaçların özellikle küçük yaştaki çocukların erişemeyeceği yerde saklanması önerilir. Aksi halde fazla demir içerikli ilaç tüketimi demir zehirlenmesine ve ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

UIBC Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

UIBC düşüklüğüne neden olan hastalıklardan hemokromatoz tedavi edilmediğinde fazla demir eklemlere, karaciğere, kalbe ve pankreasa depolanabilir. Böyle bir durumda organların çalışmayı durdurması söz konusudur.

Demir zehirlenmesine bağlı vakalarda mide ve sindirim sistemi tahriş olabilir. Hücreler zehirlenerek, iç kimyasal reaksiyonlarına müdahalede bulunur. Karaciğer hasar görebilir ve zamanla fonksiyonunu yitirebilir. İlerleyen aşamalarda kalp yetmezliği görülebilir.

UIBC Yüksekliğinde Oluşabilecek Hastalıklar Nelerdir?

Demir, normalde ince bağırsakta gıdalardan emilir ve karaciğer tarafından üretilen bir protein olan transferrine bağlanarak vücuda taşınır. Sağlıklı insanlarda taşınan çoğu demir, kırmızı kan hücreleri içindeki hemoglobine dahil edilir. Geri kalanı dokularda ferritin ve hemosiderin olarak depolanır. Küçük bir kısmı ise miyoglobin ve bazı enzimler gibi proteinleri üretmek için kullanılır.

Demir seviyesi vücudun ihtiyacını karşılamaya yetmediğinde kan damarlarındaki ve demir depolarındaki demir seviyesi tükenir, UIBC yüksekliğine neden olur. UIBC kan tahlilinin yüksek olarak sonuçlanması, kişide demir eksikliğinden kaynaklanan anemi geliştiğini gösterir. Anemiye genellikle besin yoluyla yetersiz demir alınması veya çocuklarda enfeksiyon neden olabilir. Ayrıca gebelik döneminde bebeği beslemek için vücudun daha fazla demire ihtiyacı vardır. Yetersiz beslenme nedeniyle hamilelikte UIBC yüksekliği çok sık görülebilen bir durumdur.

UIBC Yüksekliği Belirtileri

Yüksek UIBC seviyesine; gıdalardan eksik demir takviyesi almak, vücudun gıdalardaki demiri emmede karşılaştığı bir sorun, kan kaybı ve gebelik neden olabilir. Demir eksikliğinin erken evresinde genellikle hiçbir fiziksel etki görülmez ve depolanan demir miktarı, herhangi bir demir eksikliği belirtisi veya semptomu gelişmeden önemli ölçüde azalabilir. Daha çok demir eksikliği ilerledikçe semptomlar ortaya çıkmaya başlar. Aneminin yani UIBC yüksekliğinin en yaygın belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Yorgunluk
• Halsizlik
• Soluk cilt
• Baş ağrıları
• Baş dönmesi
• Zayıflık
• Ağrılı, şişmiş dil
• Kalp atış hızında anormallik

UIBC Yüksekliği Tedavisi

UIBC yüksekliği genellikle demir takviyeleri ile tedavi edilir. Demir takviyeleri mide bulantısı, karın ağrısı, ishal, kusma veya kabızlık gibi yan etkilere neden olabilir. UIBC yüksekliği tedavisi için ayrıca demir içeriği daha yüksek olan gıdaların tüketiminin artırılması önerilir.

UIBC Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Demir eksikliği olduğunu gösteren UIBC değerini yükseltebilmek için demir içeren gıdalarda birlikte C vitamini kaynağı besinlerin de tüketilmesi önerilir. C vitamini bağırsaktaki demirin emilimini artırır. UIBC yüksekliğine iyi gelen besinler arasında; yumurta, et, ıspanak, lahana, yeşil yapraklı sebzeler, kuru üzüm, buğday tohumu, tahıllar, tam tahıllı ekmekler ve pekmez bulunur.

UIBC Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Demir eksikliğine bağlı UIBC yüksekliği tedavi edilmediğinde vücutta çok az oksijen olması nedeniyle organlar zarar görebilir. Kırmızı kan hücreleri veya hemoglobin eksikliğini telafi etmek için kalp daha çok çalışmak zorunda kalır. Bu durum kalbe zarar verebilir. Hamilelik sırasında demir eksikliği anemisi erken doğum veya düşük doğuma neden olabilir.