Trombus, kan damarlarında oluşan ve kan akışını engelleyen pıhtılaşmış kan kütlesidir. Bu durum derin ven trombozu (DVT), pulmoner emboli veya inme gibi hayati tehlike oluşturan komplikasyonlara yol açabilir. Trombus oluşum mekanizması, kanın pıhtılaşma faktörleri, trombositler ve damar endoteli arasındaki karmaşık etkileşim sonucu ortaya çıkar.
Trombus Nedenleri ve Risk Faktörleri
Trombus oluşumu üç temel faktörle ilişkilidir: Kan akışının yavaşlaması (staz), damar duvar hasarı ve hiperkoagülabilite (pıhtılaşma eğiliminin artması). Önemli risk faktörleri şunlardır:
- Uzun süreli hareketsizlik (uzun uçak yolculukları, yatak istirahati)
- Cerrahi operasyonlar (özellikle kalça-diz protezi)
- Kanser ve kemoterapi tedavileri
- Genetik pıhtılaşma bozuklukları (Faktör V Leiden mutasyonu)
- Obezite, sigara kullanımı ve kontrolsüz diyabet
- Hormon tedavileri ve doğum kontrol hapları
Belirtiler ve Lokasyona Göre Bulgular
Trombusun semptomları tutulum bölgesine göre değişir:
- Bacak DVT’si: Şişlik, ısı artışı, kırmızı-mor renk değişimi, baldırda hassasiyet
- Akciğer Embolisi: Nefes darlığı, göğüs ağrısı, kanlı balgam, ani çarpıntı
- Serebral Tromboz: Ani baş ağrısı, konuşma bozukluğu, vücudun bir yarısında güçsüzlük
- Koroner Trombus: Göğüste baskı hissi, sol kola yayılan ağrı, soğuk terleme
Tanı Yöntemleri
- Doppler Ultrason: Bacak venlerindeki pıhtıların görüntülenmesinde altın standart
- D-dimer Testi: Pıhtı varlığında yükselen bir belirteç (negatif sonuç trombozu ekarte ettirir)
- BT Anjiyografi: Akciğer embolisi veya karın içi damar tıkanıklıklarında kullanılır
- MR Venografi: Beyin venöz sinüs trombozunda tercih edilen yöntem
Tedavi Protokolleri
- Antikoagülan Tedavi:
- Heparin (IV veya cilt altı) akut dönemde başlanır
- Oral antikoagülanlar (Warfarin, DOAK’lar) 3-6 ay süreyle kullanılır
- Trombolitik Tedavi:
- Doku plazminojen aktivatörü (tPA) ile pıhtının eritilmesi (inme veya masif embolide)
- Mekanik Yöntemler:
- Vena kava filtreleri (tekrarlayan embolide)
- Kateter yönelimli tromboliz veya trombektomi
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
- Post-trombotik sendrom: DVT sonrası kronik bacak ağrısı ve ülserler
- Heparin kaynaklı trombositopeni (HIT): Heparin kullanımında trombosit düşüklüğü
- Kanama riski: Antikoagülan tedavinin en ciddi yan etkisi (GIS kanamaları, beyin kanaması)
Korunma Stratejileri
- Uzun yolculuklarda 2 saatte bir kısa yürüyüşler yapmak
- Cerrahi sonrası erken mobilizasyon ve kompresyon çorapları
- Yüksek riskli hastalarda düşük molekül ağırlıklı heparin profilaksisi
- Hidrasyonun sağlanması (günde 2-2.5 lt su tüketimi)
Özel Durumlar
- Gebelikte: Düşük molekül ağırlıklı heparin güvenle kullanılabilir
- Kanser Hastalarında: DOAK’lar veya düşük molekül ağırlıklı heparin tercih edilir
- Rekürren Tromboz: Ömür boyu antikoagülasyon gerekebilir
