Trombosit azlığı (trombositopeni), kandaki trombosit sayısının normalden düşük olması durumudur. Trombositler kan pıhtılaşmasında kritik rol oynar ve sayılarının azalması kontrol edilemeyen kanamalara yol açabilir. Bu makalede trombositopeninin nedenlerini, belirtilerini ve güncel tedavi yaklaşımlarını detaylıca ele alacağız.
Trombositopeni Nedir?
Trombositler kemik iliğinde üretilen kan hücreleridir. Normal değerler 150.000-400.000/mm³ arasındadır. 150.000/mm³ altı trombositopeni kabul edilir. 50.000/mm³ altı ciddi, 20.000/mm³ altı ise yaşamsal risk taşır.
Başlıca Nedenleri
-
Kemik İliğinde Üretim Azalması
- Lösemi, lenfoma gibi kanserler
- Kemoterapi veya radyoterapi
- B12 vitamini/folat eksikliği
- Ağır viral enfeksiyonlar (HIV, hepatit)
-
Trombosit Yıkımında Artış
- İTP (İmmün Trombositopenik Purpura)
- HELLP sendromu (gebelikte)
- HUS/TTP gibi trombotik mikroanjiyopatiler
- Otoimmün hastalıklar (SLE, romatoid artrit)
-
Dağılım Bozuklukları
- Dalak büyümesi (siroz, enfeksiyon)
Belirtiler Ne Zaman Ortaya Çıkar?
- Hafif Düşüklüklerde (100.000-150.000/mm³): Çoğunlukla belirtisiz.
- Orta Şiddette (50.000-100.000/mm³): Uzayan kanamalar, kolay morarma.
- Ciddi Düşüklük (<50.000/mm³):
- Diş eti/burun kanamaları
- Ciltte peteşi (nokta şeklinde kanamalar)
- İdrarda kan
- Beyin kanaması (nadir)
Tanı Yöntemleri
- Tam Kan Sayımı (CBC): Trombosit sayımı.
- Periferik Yayma: Trombosit boyut ve şekil anomalileri.
- Kemik İliği Aspirasyonu: Üretim sorunlarını araştırmak için.
- Antikor Testleri: İTP tanısında anti-trombosit antikorlar.
Tedavi Protokolleri
- Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Lösemi kemoterapisi, B12 takviyesi.
- İTP’de İlk Basamak:
- Kortikosteroidler: Prednizon (1-2 mg/kg/gün)
- IVIG: Acil durumlarda hızlı yanıt için.
- Ciddi Kanamalarda: Trombosit transfüzyonu.
- Dirençli İTP’de:
- TPO Reseptör Agonistleri: Eltrombopag, Romiplostim
- Splenektomi: Cerrahi dalağın alınması
Gebelikte Trombositopeni
Gebelerin %7-10’unda görülür. Çoğu hafiftir (gestasyonel trombositopeni). HELLP sendromunda trombositler 24 saatte hızla düşer. Tedavide kortikosteroidler ve doğum planlaması esastır.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Aspirin/NSAİİ gibi kan sulandırıcılardan kaçının.
- Kontakt sporları sınırlayın.
- Diş fırçası yumuşak kıllı seçin.
- Alkol tüketimini kesin.
Acil Durum İşaretleri
- Baş ağrısı + görme bozukluğu
- Şiddetli karın ağrısı
- İdrar/dışkıda kan
- Bilinç değişiklikleri
Trombositopeni tedavisi hematoloji uzmanları tarafından yürütülür. Düzenli kan takipleri ve hasta eğitimi komplikasyonları önlemede hayati önem taşır.
