Tetanoz, Clostridium tetani bakterisinin neden olduğu ciddi bir sinir sistemi enfeksiyonudur. Toprakta, hayvan dışkısında ve paslı metal yüzeylerde bulunan bakteri, vücuda açık yaralardan girerek ölümcül olabilen kas kasılmalarına yol açar. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, aşısız bireylerde ölüm oranı %30-50’ye kadar çıkabilmektedir.
Tetanoz Nasıl Bulaşır?
Bakteri sporları derin kesikler, yanıklar, hayvan ısırıkları veya steril olmayan cerrahi aletlerle vücuda girer. Özellikle toprakla kirlenmiş yaralar, oksijensiz ortamda çoğalmaları için ideal koşulları sağlar. Yenidoğan tetanozu ise steril olmayan koşullarda kesilen göbek kordonundan bulaşır.
Belirtiler ve Seyir
- İlk Belirtiler: Çene kaslarında sertlik (trismus), yutkunma güçlüğü
- İlerleyen Dönem: Boyun ve sırt kaslarında sertleşme, karın kaslarında tahta sertliği
- Şiddetli Evre: Tüm vücutta aralıklı kasılma nöbetleri (opistotonus), solunum kaslarının felci
Semptomlar genellikle enfeksiyondan 3-21 gün sonra ortaya çıkar. Belirtilerin başlamasından sonraki ilk 7 gün kritik dönemdir.
Teşhis Yöntemleri
Kesin tanı klinik bulgulara dayanır. Laboratuvar testleri yardımcı olabilir:
- Yaradan alınan örnekte bakteri kültürü
- Kan tetkiklerinde nörotoksin varlığı
- EMG ile kas aktivitesinin değerlendirilmesi
Tedavi Protokolü
- Yara Bakımı: Enfekte dokunun cerrahi olarak temizlenmesi
- Antitoksin Tedavisi: İnsan tetanoz immünoglobulini (HTIG)
- Antibiyotikler: Metronidazol veya penisilin grubu ilaçlar
- Kas Gevşeticiler: Diazepam ile kas spazmlarının kontrolü
- Solunum Desteği: Mekanik ventilasyon gerektiren vakalar
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar
- Nefes almada zorluk
- Morarma ve siyanoz
- 40°C’yi aşan ateş
- Bilinç kaybı
Korunma Stratejileri
- Rutin Aşılama: DBT aşısı (difteri-boğmaca-tetanoz) bebeklikte 2-4-6. aylarda
- Rapel Dozlar: Her 10 yılda bir tetanoz aşısı tekrarı
- Yara Yönetimi: Derin yaralarda tetanoz immünglobulini + aşı kombinasyonu
- Gebelikte: Tdap aşısı ile anne ve bebek koruması
Risk Grupları
- Tarım işçileri ve inşaat çalışanları
- Diyabet hastaları
- Aşı takvimi tamamlanmamış çocuklar
- Steril olmayan doğum koşullarında doğan bebekler
Yanlış Bilinenler
- Paslı çivi batması tek bulaş yolu değildir
- Hastalık geçirmek ömür boyu bağışıklık sağlamaz
- Evde tedavi mümkün değildir
İstatistikler ve Önleme
Düzenli aşılama programları sayesinde gelişmiş ülkelerde yılda 1 milyon kişide 0.1 vaka görülürken, aşısız bölgelerde bu oran 10 kat fazladır. Yenidoğan tetanozu, 2018’den beri Türkiye’de kaydedilmemiştir.
