Tiroid yetmezliği (hipotiroidi), tiroid bezinin yetersiz hormon üretmesiyle ortaya çıkan yaygın bir metabolizma bozukluğudur. Özellikle kadınlarda ve 60 yaş üstü bireylerde sık görülen bu durum, erken teşhis edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Hipotiroidi Neden Olur?
Tiroid yetmezliğinin en yaygın nedeni otoimmün bir hastalık olan Hashimoto tiroiditidir. Vücudun bağışıklık sistemi tiroid bezine saldırarak hormon üretimini engeller. Diğer nedenler arasında tiroid cerrahisi sonrası komplikasyonlar, radyoaktif iyot tedavisi, bazı ilaçlar (lityum, amiodaron), iyot eksikliği ve hipofiz bezi bozuklukları yer alır.
Belirtiler Nasıl Tanınır?
Hipotiroidi semptomları yavaş ilerler ve genellikle başka hastalıklarla karıştırılır. En tipik işaretler arasında sebepsiz yorgunluk, sürekli üşüme hissi, cilt kuruluğu, saç dökülmesi ve kabızlık sayılabilir. Kilo alımı, kas ağrıları, konsantrasyon güçlüğü, adet düzensizlikleri ve depresif ruh hali de sık görülen şikayetlerdir. İleri vakalarda yüzde şişlik (miksödem), kalp hızında yavaşlama ve ses kısıklığı ortaya çıkabilir.
Tanı Sürecinde Hangi Testler Kullanılır?
- TSH Testi: İlk basamak tarama testidir. Yüksek TSH değeri tiroid yetmezliğine işaret eder.
- Serbest T4 Ölçümü: Düşük T4 seviyeleri hipotiroidiyi doğrular.
- Anti-TPO Antikoru: Hashimoto tanısı için kritik öneme sahiptir.
- Tiroid Ultrasonu: Bezdeki yapısal değişiklikleri (nodül, iltihap) değerlendirir.
Tedavi Protokolleri
Hipotiroidi tedavisinin temeli, eksik olan tiroid hormonunun sentetik formu olan levotiroksin ile yerine konmasıdır. İlaç dozu hastanın yaşı, kilo, TSH seviyesi ve eşlik eden hastalıklara göre kişiselleştirilir. Tedavide dikkat edilmesi gerekenler:
- İlaç sabah aç karnına alınmalı, kahve veya diğer ilaçlardan 30-60 dakika sonra tüketilmeli.
- Demir/kalsiyum takviyeleri ile en az 4 saat ara verilmeli.
- TSH seviyeleri 6-12 haftada bir kontrol edilmeli.
Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri
- İyot Kaynakları: Deniz ürünleri, iyotlu tuz (aşırıya kaçmadan).
- Selenyum: Tiroid hormon metabolizması için esansiyeldir. Brezilya cevizi, ton balığı.
- Çinko: Hormon üretimini destekler. Kabak çekirdeği, kırmızı et.
- Gluten Hassasiyeti: Hashimoto’lu hastalarda gluten kısıtlaması fayda sağlayabilir.
- Stres Yönetimi: Kronik stres otoimmün aktiviteyi tetikleyebilir.
Özel Durumlar
- Gebelikte Hipotiroidi: Tedavi edilmezse düşük, erken doğum ve bebekte nörolojik sorun riski artar.
- Subklinik Hipotiroidi: TSH yüksek ancak T4 normalse, koroner arter hastalığı riski nedeniyle tedavi gerekebilir.
- Miksödem Koması: Nadir görülen acil bir tablodur. Bilinç bulanıklığı, hipotermi ve solunum yetmezliğiyle seyreder.
Takip ve Kontroller
Stabil hastalarda yılda bir kez TSH ölçümü yeterlidir. Hamilelerde, doz değişikliği sonrası veya kalp hastalığı olanlarda takipler sıklaştırılmalıdır. İlaç doz aşımı çarpıntı, kilo kaybı ve kemik erimesine yol açabileceğinden düzenli laboratuvar kontrolü şarttır.
