Tetanoz, Clostridium tetani bakterisinin neden olduğu ciddi bir sinir sistemi enfeksiyonudur. Toprak, toz veya hayvan dışkısıyla kirlenen yaralardan vücuda giren bakteri, şiddetli kas kasılmalarına ve solunum yetmezliğine yol açabilir. Özellikle aşısız bireylerde ölümcül seyredebilen bu hastalıkla ilgili kritik bilgiler:
Tetanoz Nasıl Bulaşır?
Bakteri sporları toprakta, paslı metallerde ve hayvan dışkısında yıllarca canlı kalabilir. Derin kesikler, yanıklar veya enfekte olmuş yaralardan vücuda girer. Bulaşma için:
- Riskli Yaralar: Kirli çivi batması, hayvan ısırıkları, steril olmayan cerrahi aletler.
- Az Riskli Yaralar: Temiz yüzeyel kesikler (nadiren bulaştırır).
- Diğer Yollar: Steril olmayan enjeksiyonlar, göbek kordonu enfeksiyonları (yenidoğan tetanozu).
Belirtiler ve Seyir
Semptomlar enfeksiyondan 3-21 gün sonra ortaya çıkar. İlk işaretler çene ve boyun tutulmasıdır:
- Erken Evre: Çiğneme güçlüğü, yutma zorluğu, kas sertliği.
- İlerlemiş Evre:
- "Opistotonus" (sırt kaslarının kemer gibi kasılması).
- Karın tahta sertliğine dönüşür.
- Yüzde "sardonik gülüş" (ağzın kenarlarının çekilmesi).
- Solunum kaslarının spazmı nefes almayı engeller.
- Tetanoz Krizi: En ufak ışık/sesle tetiklenen şiddetli kasılma nöbetleri.
Tanı Yöntemleri
Kesin tanı klinik bulgulara dayanır. Laboratuvar testleri yardımcıdır:
- Tetanospazmin Testi: Bakteri toksininin kanda araştırılması.
- Elektromiyografi (EMG): Kas aktivitesindeki anormalliklerin tespiti.
- Yara Kültürü: Bakterinin izolasyonu (sadece %30 vakada pozitif).
Acil Tedavi Protokolleri
- Yara Temizliği:
- Ölü doku debridmanı (cerrahi temizlik).
- Hidrojen peroksit ile yıkama (sporları öldürür).
- Antitoksin Tedavisi:
- İnsan tetanoz immünoglobulini (HTIG) 3.000-6.000 ünite tek doz.
- Antibiyotikler:
- Metronidazol (ilk tercih, 500 mg IV 3×1, 7-10 gün).
- Penisilin G (alternatif).
- Semptom Kontrolü:
- Diazepam (kas spazmlarını azaltır).
- Mekanik ventilasyon (solunum durmasında).
Korunma ve Aşılama
- Temel Aşı: Çocuklukta 5 doz (2-4-6-18. ay ve 4-6 yaş).
- Rapel Dozlar: Her 10 yılda bir Td (tetanoz-difteri) aşısı.
- Yaralanma Sonrası:
- Temiz yarada: Son 10 yılda aşı olunmadıysa Td.
- Kirli yarada: HTIG + Td (aşı öyküsü eksikse).
- Gebelikte: Her gebelikte bir doz Tdap (boğmaca koruması için).
Risk Grupları ve Komplikasyonlar
- Yüksek Risk: Yaşlılar, diyabet hastaları, IV ilaç kullanıcıları.
- Ölümcül Komplikasyonlar:
- Laringospazm (nefes borusu tıkanması).
- Otonom sinir sistemi bozukluğu (kalp durması).
- Aspirasyon pnömonisi.
Ne Zaman Acile Başvurulmalı?
- Paslı metal batması sonrası çenede sertlik.
- Derin/kirli yaralanma + aşısızlık veya son rapelin 5 yıldan eski olması.
- Kasılma nöbetleri veya nefes darlığı.
Yenidoğan Tetanozundan Korunma
Gebelikte aşılama ve steril doğum koşulları hayat kurtarır. Annenin aşısız olması durumunda bebekte:
- Göbek kordonunda enfeksiyon.
- Emememe ve sürekli ağlama nöbetleri.
- 48 saat içinde ölüm riski (%80).
