Tenya enfeksiyonu (tıbbi adıyla taeniazis), insan bağırsağında yaşayan şerit şeklindeki parazitlerin neden olduğu bir hastalıktır. Çiğ veya az pişmiş et tüketimiyle bulaşan bu parazitler, sindirim sisteminde yıllarca yaşayabilir ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Tenya Türleri ve Bulaşma Yolları
İnsanlarda en sık görülen iki tenya türü vardır: Sığır tenyası (Taenia saginata) ve domuz tenyası (Taenia solium). Sığır tenyası, çiğ dana eti tüketimiyle; domuz tenyası ise az pişmiş domuz eti veya kontamine su/sularla bulaşır. Parazitin larval formu (sistiserkus) ette bulunur ve insan bağırsağında erişkin şeride dönüşür.
Belirtiler ve Klinik Tablo
Tenya enfeksiyonu genellikle asemptomatiktir. Belirti gösteren vakalarda:
- Karında kramp şeklinde ağrı ve şişkinlik
- İştah değişiklikleri (aşırı açlık veya iştahsızlık)
- Kilo kaybı ve halsizlik
- Mide bulantısı ve sindirim problemleri
- Bağırsak tıkanıklığı (nadiren)
- Dışkıda hareketli parazit segmentleri görülmesi
Teşhis Yöntemleri
- Dışkı Analizi: Mikroskopik incelemede yumurta veya proglottid (parazit segmentleri) tespiti
- Bant Testi: Anal bölgeye yapıştırılan bantla yumurta örneklemesi
- Serolojik Testler: Kanda spesifik antikorların araştırılması
- Görüntüleme: Karın USG veya CT ile bağırsaklarda parazit varlığı
Tedavi Protokolleri
Tedavide antiparaziter ilaçlar kullanılır:
- Prazikuantel: Tek doz 5-10 mg/kg (en etkili seçenek)
- Niklozamid: 2 gün boyunca günde 2 gram
- Albendazol: 400 mg/gün, 3 gün süreyle
Tedavi sonrası 1 ve 3. aylarda dışkı kontrolleriyle parazitin tamamen temizlendiği doğrulanmalıdır.
Komplikasyonlar
Domuz tenyası özellikle risklidir:
- Sistiserkoz: Larvaların beyin, kas veya göze yerleşmesi
- Nörolojik Semptomlar: Epilepsi, baş ağrısı, görme kaybı
- Kist Rüptürü: Anafilaktik şok riski
- Malabsorpsiyon: Vitamin B12 eksikliğine bağlı anemi
Korunma Stratejileri
- Etleri iyice pişirin (en az 63°C iç sıcaklık)
- Çiğ etle temas eden yüzeyleri dezenfekte edin
- Sebzeleri sirkeli suda bekletin
- Kaynağı bilinmeyen suları tüketmeyin
- Endemik bölgelerde periyodik parazit taraması yaptırın
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Gastroenteroloji veya enfeksiyon hastalıkları uzmanları tanı ve tedaviyi yönetir. Nörolojik komplikasyonlarda nöroloji, göz tutulumunda oftalmoloji konsültasyonu gerekebilir.
Sık Sorulan Sorular
- Tenya kendiliğinden geçer mi? Hayır, mutlaka tedavi gerektirir.
- Evde tedavi mümkün mü? Tıbbi tedavi olmadan dökülmez.
- Hayvanlardan direkt bulaşır mı? Hayır, ara konakçı (et) gereklidir.
- Çiğ balık tenyası farklı mıdır? Balık tenyası (Diphyllobothrium) ayrı bir türdür.
