Tüberküloz (verem), Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı bir akciğer hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde her yıl 10 milyon yeni vaka teşhis edilmekte ve 1.5 milyon insan bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmektedir.
Tüberküloz Nasıl Bulaşır?
Hastalık, aktif akciğer tüberkülozu olan kişilerin öksürük, hapşırık veya konuşma sırasında havaya saçtıkları damlacıkların solunmasıyla bulaşır. Kalabalık ve havalandırması yetersiz ortamlar bulaşma riskini artırır. Tedavi başlandıktan 2-3 hafta sonra bulaşıcılık genellikle sona erer.
Tüberküloz Belirtileri
- 3 haftadan uzun süren inatçı öksürük
- Kanlı veya pas rengi balgam
- Göğüs ağrısı (öksürürken veya derin nefes alırken)
- Sebepsiz kilo kaybı ve iştahsızlık
- Gece terlemeleri (yatak çarşaflarını ıslatacak derecede)
- Sürekli yorgunluk ve halsizlik
- Ateş ve titreme nöbetleri
Teşhis Yöntemleri
- Tüberkülin Deri Testi (PPD): Kol iç yüzüne enjekte edilen sıvıya 48-72 saat sonra verilen tepki ölçülür.
- Balgam Testleri: Asit-fast basil (AFB) boyama ve kültür ile bakteri tespiti.
- Akciğer Röntgeni: Akciğerde kavite veya granülom gibi lezyonların araştırılması.
- IGRA Kan Testi: Kantiferon veya T-SPOT.TB gibi testlerle enfeksiyon varlığının doğrulanması.
Tüberküloz Tedavi Süreci
Standart tedavi 6-9 ay süren dörtlü antibiyotik kombinasyonudur:
- İlk 2 Ay: İzoniyazid, rifampisin, pirazinamid ve etambutol birlikte kullanılır.
- Sonraki 4-7 Ay: İzoniyazid ve rifampisin ile tedaviye devam edilir.
İlaçların düzenli kullanımı kritik önem taşır. Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) ile sağlık personeli hastaların ilaç alımını gözetir.
İlaç Direnci ve Komplikasyonlar
Çoklu ilaç dirençli tüberküloz (MDR-TB) vakalarında tedavi süresi 18-24 aya uzar. İkinci seçenek ilaçlar (linezolid, bedakilin) daha toksik olduğundan karaciğer fonksiyonları düzenli kontrol edilmelidir. Tedavi edilmeyen vakalarda akciğer harabiyeti, menenjit veya kemik tüberkülozu gelişebilir.
Risk Faktörleri
- HIV/AIDS gibi bağışıklığı baskılayan hastalıklar
- Diyabet veya kronik böbrek yetmezliği
- Sigara ve alkol bağımlılığı
- Yetersiz beslenme ve düşük sosyoekonomik düzey
- Hapishane, bakım evi gibi kalabalık ortamlarda yaşamak
Korunma Yöntemleri
- BCG Aşısı: Özellikle çocuklarda menenjit gibi ağır formları önlemede %70-80 etkilidir.
- Erken Teşhis: Bulaşıcılığın hızla kontrol altına alınması için önemlidir.
- Ortam Havalandırması: Kapalı alanların günde 3-4 kez 15 dakika havalandırılması.
- Profilaksi: Latent enfeksiyonu olanlara 6-9 ay isoniazid koruyucu tedavisi.
Türkiye’de Durum
Sağlık Bakanlığı verilerine göre, ülkemizde tüberküloz insidansı 100 binde 14’tür. Ücretsiz tedavi ve DGT programları sayesinde son 10 yılda vaka sayıları %40 azalmıştır.
