Tansiyon yükselmesi (hipertansiyon), kanın damar duvarlarına uyguladığı basıncın sürekli olarak normal değerlerin üzerinde seyretmesidir. Sessiz katil olarak adlandırılmasının nedeni, uzun süre belirti vermeden organ hasarına yol açabilmesidir. İşte hipertansiyona dair kapsamlı bilgiler:
Hipertansiyon Nedir ve Nasıl Sınıflandırılır?
Kan basıncı 120/80 mmHg’nin üzerine çıktığında yüksek tansiyon riski başlar. Evreleme şu şekildedir:
- Normal: 120/80 mmHg altı
- Yüksek Normal: 120-129/<80 mmHg
- Evre 1 Hipertansiyon: 130-139/80-89 mmHg
- Evre 2 Hipertansiyon: 140+/90+ mmHg
Yaygın Belirtiler ve Acil Durum İşaretleri
Çoğu vakada belirti görülmez. Ancak kritik seviyelerde şunlar ortaya çıkabilir:
- Şiddetli baş ağrısı (özellikle ensede)
- Burun kanaması
- Görme bulanıklığı
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
Dikkat: Bulantı-kusma, bilinç bulanıklığı veya nöbet ile birlikteyse hipertansif kriz işaretidir.
Hipertansiyonun 8 Temel Nedeni
- Esansiyel (Birincil) Hipertansiyon: Vakaların %90-95’ini oluşturur. Nedeni tam bilinmez.
- Böbrek Hastalıkları: Renal arter darlığı, kronik böbrek yetmezliği.
- Endokrin Bozukluklar: Tiroid hastalıkları, Cushing sendromu.
- İlaçlar: NSAİİ’ler, doğum kontrol hapları, dekonjestanlar.
- Uyku Apnesi
- Aort Koarktasyonu
- Obezite ve Hareketsiz Yaşam
- Aşırı Tuz Tüketimi
Tanı Yöntemleri: Sadece Ölçüm Yetmez!
- Ofis Ölçümü: En az iki farklı randevuda yüksek çıkması gerekir.
- Evde Takip: Beyaz önlük hipertansiyonunu ayırt etmek için kritiktir.
- 24 Saatlik ABPM: Altın standart yöntemdir.
- Ek Tetkikler: EKG, böbrek fonksiyon testleri, lipid paneli.
Tedavide 3 Temel Yaklaşım
-
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- DASH diyeti (günde <5 gr tuz)
- Haftada 150 dakika orta tempolu egzersiz
- Alkol kısıtlaması (kadınlarda 1, erkeklerde 2 kadeh/gün)
- Kilo kontrolü (BKİ <25)
-
İlaç Tedavisi:
- ACE İnhibitörleri: Lisinopril, Ramipril
- ARB’ler: Valsartan, Losartan
- Kalsiyum Kanal Blokerleri: Amlodipin
- Diüretikler: Hidroklorotiazid
-
Tedavi Direnci Yönetimi:
- İlaç uyumunun değerlendirilmesi
- Sekonder nedenlerin araştırılması
- Renal denervasyon gibi girişimsel yöntemler
Organ Hasarı Riskleri
Kontrolsüz hipertansiyon şu sorunlara yol açar:
- Kalp: Kalp krizi, kalp yetmezliği
- Beyin: İnme, vasküler demans
- Böbrekler: Kronik böbrek yetmezliği
- Gözler: Retinopati, görme kaybı
Önleme Stratejileri
- Beslenme: Potasyumdan zengin besinler (muz, ıspanak)
- Stres Yönetimi: Meditasyon, nefes egzersizleri
- Sigarasız Yaşam: Nikotinin damar daraltıcı etkisi
- Düzenli Takip: Evde haftada 3 kez ölçüm
Hangi Durumlarda Acil Başvurulmalı?
- Ani görme kaybı veya konuşma bozukluğu
- Göğüste ezici tarzda ağrı
- Bilinç değişiklikleri
- İdrar çıkışında belirgin azalma
Hipertansiyon tedavisi ömür boyu süren bir yolculuktur. Düzenli doktor kontrolü ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle komplikasyonlar önlenebilir. Tanı ve tedavi için dahiliye veya kardiyoloji uzmanına başvurulmalıdır.
