Süt intoleransı, süt ve süt ürünlerinde bulunan laktoz şekerinin sindirilememesi durumudur. Bu rahatsızlık, dünya nüfusunun yaklaşık %65’ini etkileyen yaygın bir sindirim sorunudur. Temel nedeni, ince bağırsakta üretilen laktaz enziminin yetersizliği veya eksikliğidir. Laktoz intoleransı olan bireylerde süt tüketimi sonrası gaz, şişkinlik ve ishal gibi semptomlar ortaya çıkar.
Süt İntoleransı Türleri
Süt intoleransı üç ana tipte görülür. Birincil laktoz intoleransı en yaygın tiptir ve genetik kökenlidir. Çocukluktan sonra laktaz üretimi doğal olarak azalır. İkincil tip ise bağırsak enfeksiyonları, çölyak hastalığı veya Crohn gibi rahatsızlıklar sonucu gelişir. Konjenital tip ise nadir görülen genetik bir bozukluktur ve bebeklerde doğumdan itibaren belirti verir.
Belirtileri
Semptomlar genellikle laktoz içeren gıda tüketiminden 30-120 dakika sonra başlar:
- Karında şişkinlik ve gaz birikimi
- Sulu veya köpüklü ishal
- Karın ağrısı ve kramplar
- Mide bulantısı ve kusma
- Bağırsaklarda guruldama sesleri
Tanı Yöntemleri
Teşhis için üç temel yöntem kullanılır. Hidrojen nefes testi en güvenilir yöntemdir; açlık sonrası laktoz solüsyonu içirilerek nefesteki hidrojen seviyesi ölçülür. Laktoz tolerans testi ise kan şekeri seviyelerindeki değişimi izler. Eliminasyon diyeti tanıda yardımcı olur: 2-4 hafta laktozsuz beslenme ile semptomların kaybolması tanıyı destekler.
Tedavi ve Yönetim
Tedavinin temeli diyet düzenlemesidir. Laktaz enzimi takviyeleri, süt ürünleri tüketiminden önce alınarak sindirimi kolaylaştırır. Probiyotikler (özellikle Lactobacillus acidophilus) bağırsak florasını destekler. Kalsiyum takviyesi, süt ürünlerinden uzak duranlar için kemik sağlığı açısından önemlidir. Fermente ürünler (yoğurt, kefir) daha iyi tolere edilir çünkü laktaz üreten bakteriler içerir.
Laktoz İçeren Besinler
- İnek, keçi ve koyun sütü
- Peynir çeşitleri (özellikle taze peynirler)
- Tereyağı, krema ve dondurma
- Süt tozu içeren hazır gıdalar
- Bazı ekmek ve unlu mamuller
Beslenme Önerileri
Laktozsuz alternatiflerle dengeli beslenme mümkündür. Badem, soya veya yulaf sütü kalsiyum açısından zengin seçeneklerdir. Kalsiyum ihtiyacı için brokoli, badem ve sardalya tüketilebilir. Sert peynirler (kaşar, parmesan) daha az laktoz içerir. Paketli gıdalarda "laktoz içerir" uyarıları dikkatle okunmalıdır.
Süt Alerjisi ile Farkları
Süt alerjisi bağışıklık sisteminin süt proteinlerine tepkisidir ve hayati risk taşıyabilir. İntolerans ise sadece sindirim sistemini etkiler. Alerjide cilt döküntüleri, nefes darlığı gibi belirtiler görülürken, intoleransta sadece sindirim semptomları vardır.
Doktora Başvurulması Gereken Durumlar
- Semptomların 48 saatten uzun sürmesi
- Kilo kaybı veya kansızlık belirtileri
- Dışkıda kan görülmesi
- Şiddetli dehidratasyon bulguları
