Şaşılık (strabismus), gözlerin aynı noktaya odaklanamaması sonucu ortaya çıkan ve gözlerden birinin veya her ikisinin farklı yönlere baktığı bir göz hastalığıdır. Yaygın olarak "göz kayması" olarak bilinen bu durum, çocukların yaklaşık %4’ünü etkiler ve tedavi edilmediğinde kalıcı görme kaybına yol açabilir.
Şaşılık Türleri ve Nedenleri
Şaşılık temel olarak gözlerin kaydığı yöne göre sınıflandırılır. İçe doğru kaymalar (ezotropya), dışa doğru kaymalar (ekzotropya), yukarı kaymalar (hipertropya) ve aşağı kaymalar (hipotropya) en yaygın türlerdir. Doğumsal faktörler, göz kaslarının dengesizliği veya sinirsel ileti problemleri başlıca nedenler arasındadır. Yetişkinlerde ise travma, inme, diyabet veya tiroit hastalıkları şaşılığı tetikleyebilir.
Belirtiler ve Erken İşaretler
- Gözlerden birinin içe/dışa kayması
- Çift görme (diplopi)
- Baş ağrısı veya göz yorgunluğu
- Okuma zorluğu
- Derinlik algısı kaybı
- Işığa karşı hassasiyet
Çocuklarda bu belirtilere ek olarak başı yana eğerek bakma veya bir gözü kısma davranışları gözlenebilir.
Teşhis Yöntemleri
Göz hastalıkları uzmanı tarafından yapılan kapsamlı muayenede:
- Hirschberg Testi: Işık refleksının korneadaki konumunu değerlendirir.
- Kapama Testi: Gözlerin odaklanma yeteneğini ölçer.
- Görme Keskinliği Testi: Ambliyopi (göz tembelliği) varlığını kontrol eder.
- Sinoptik Cihazlar: Üç boyutlu görme yeteneğini analiz eder.
Tedavi Seçenekleri
- Gözlük veya Lensler: Refraktif kusura bağlı şaşılıkta etkilidir.
- Ortoptik Egzersizler: Göz kaslarını güçlendiren özel görme terapileri.
- Botulinum Toksini: Geçici olarak kas dengesizliğini düzenler.
- Cerrahi Müdahale: Kasların gücünü veya konumunu ayarlayan operasyonlar.
Cerrahi sonrası %70-80 başarı oranı vardır ve genellikle 1-2 saat sürer.
Çocuklarda Kritik Dönem
Şaşılık tedavisinde ilk 7 yaş kritik öneme sahiptir. Erken müdahale edilmeyen vakalarda:
- Kalıcı göz tembelliği gelişebilir
- Üç boyutlu görme yetisi kaybolabilir
- Sosyal gelişim olumsuz etkilenebilir
Bu nedenle bebeklerde 6. ayda ilk göz muayenesi önerilir.
Yetişkinlerde Tedavi Yaklaşımı
Yetişkin şaşılığı genellikle altta yatan nörolojik problemlerle ilişkilidir. Tedavide:
- Neden olan hastalığın kontrolü önceliklidir
- Prizmatik camlar çift görmeyi azaltır
- Cerrahi ancak stabil vakalarda uygulanır
Komplikasyonlar ve Korunma
Tedavi edilmeyen şaşılık; özgüven eksikliği, okul başarısında düşüş ve mesleki kısıtlamalara yol açabilir. Korunma için:
- Ailede şaşılık öyküsü varsa erken tarama
- Çocuklarda düzenli göz kontrolleri
- Ekran kullanımında 20-20-20 kuralı (20 dakikada bir 20 saniye 20 metre uzağa bakma)
Güncel Yenilikler
Son dönemde geliştirilen ayarlanabilir dikiş teknikleri cerrahide başarı oranını artırmıştır. Ayrıca sanal gerçeklik temelli görme terapileri, özellikle çocuklarda tedaviye uyumu kolaylaştırmaktadır.
