Spondilit artrit (ankilozan spondilit), öncelikle omurgayı ve sakroiliak eklemleri etkileyen kronik inflamatuar bir romatizmal hastalıktır. Zamanla omurga hareketliliğini kısıtlayabilen bu durum, erken teşhis ve tedaviyle kontrol altına alınabilir.
Spondilit Artrit Nedir?
Otoimmün bir hastalık olan spondilit artrit, bağışıklık sisteminin omurga eklemlerine saldırması sonucu gelişir. İnflamasyon, kemiklerin kaynaşmasına (ankiloz) ve hareket kısıtlılığına yol açar. En sık 20-40 yaş arası genç erişkinlerde görülür.
Temel Belirtiler
- Sabah Tutukluğu: 30 dakikayı aşan bel ve kalça sertliği.
- Gece Ağrısı: Özellikle dinlenme sırasında şiddetlenen ağrı.
- Hareket Kısıtlılığı: Öne eğilme veya dönmede zorluk.
- Yorgunluk: Kronik enerji düşüklüğü.
- Topuk Ağrısı: Aşil tendonu veya plantar fasiit.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
- Genetik: HLA-B27 geni taşıyanlarda risk 10-20 kat artar.
- Enfeksiyonlar: Gastrointestinal veya idrar yolu enfeksiyonları tetikleyebilir.
- Cinsiyet: Erkeklerde kadınlara göre 3 kat daha sık.
Tanı Yöntemleri
- Fizik Muayene: Schober testi (bel esnekliği ölçümü).
- Görüntüleme:
- MR: Erken dönem sakroiliit tespiti.
- Röntgen: İleri evrede kemik füzyonunu gösterir.
- Kan Testleri: Sedimantasyon, CRP yüksekliği ve HLA-B27 pozitifliği.
Tedavi Stratejileri
- İlaç Tedavisi:
- NSAİİ’ler: Ağrı ve inflamasyonu azaltır (İbuprofen, Naproksen).
- TNF-α İnhibitörleri: İnfliksimab, adalimumab gibi biyolojik ajanlar.
- JAK İnhibitörleri: Tofacitinib gibi hedefe yönelik ilaçlar.
- Fizik Tedavi:
- Nefes egzersizleri, postür düzeltme, yüzme.
- Omurga mobilizasyonunu koruyan özel hareketler.
- Cerrahi: Kalça protezi veya şiddetli spinal deformite düzeltmesi.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Egzersiz: Haftada 3 kez 30 dakika yüzme veya pilates.
- Uyku Pozisyonu: Sırtüstü, ince yastıkla dizler hafif bükülü.
- Beslenme: Omega-3 (somon), D vitamini, zerdeçal tüketimi.
- Sigara: Hastalık progresyonunu hızlandırdığından kesinlikle bırakılmalı.
Hamilelikte Yönetim
Gebelikte TNF inhibitörleri kesilebilir, ancak kortikosteroidler güvenle kullanılabilir. Doğum sonrası alevlenme riskine karşı düzenli takip şarttır.
Komplikasyonlar ve Uyarı İşaretleri
- Göz Tutulumu: Ani görme bulanıklığı (akut ön üveit).
- Akciğer Sorunları: Göğüs kafesi hareket kısıtlılığına bağlı nefes darlığı.
- Kardiyak Tutulum: Aort yetmezliği veya ileti bozuklukları.
Bu belirtilerde acilen romatoloji uzmanına başvurulmalıdır.
Hangi Doktora Gidilmeli?
Tanı ve tedavi için romatoloji uzmanı esas takibi yürütür. Fizik tedavi, göz ve kardiyoloji konsültasyonları gerekebilir. Erken evrede başlanan tedavi, kalıcı hasarı önlemede kritiktir.
