Spirometri, akciğer fonksiyonlarını ölçmek için kullanılan temel bir solunum testidir. Bu test, hava akımı kısıtlamasını tespit ederek KOAH, astım ve interstisyel akciğer hastalıkları gibi solunum yolu rahatsızlıklarının tanı ve takibinde kritik rol oynar. İşte spirometri hakkında bilmeniz gereken tüm detaylar:
Spirometri Neden Yapılır?
Spirometri testi öncelikle nefes darlığı, kronik öksürük veya hırıltılı solunum şikayeti olan hastalarda akciğer kapasitesini değerlendirmek amacıyla uygulanır. KOAH tanısında altın standart olarak kabul edilirken, astım hastalarında tedavi etkinliğinin izlenmesinde ve mesleki akciğer hastalıklarının erken tespitinde kullanılır. Ayrıca akciğer nakli adaylarının değerlendirilmesi ve cerrahi öncesi risk analizinde de gereklidir.
Test Öncesi Hazırlık Süreci
Testten 24 saat önce sigara içilmemesi, 4 saat önce ağır yemek yenmemesi ve kafeinli içecekler tüketilmemesi önerilir. Bronkodilatör ilaçlar (nefes açıcılar) doktorunuzun talimatına göre 12-24 saat önceden kesilmelidir. Rahat kıyafetler giyilmeli ve test öncesinde ağır egzersiz yapılmamalıdır.
Test Nasıl Uygulanır?
Hasta, burun klipsi takılıyken spirometri cihazının ağızlığına dudaklarını sıkıca kavrayarak oturur pozisyonda yer alır. Teknisyenin yönlendirmesiyle üç aşamalı bir süreç izlenir:
- Derin bir nefes alınır.
- Tüm güçle ve hızla nefes tamamen dışarı verilir (zorlu ekspirasyon).
- En az 6 saniye boyunca nefes vermeye devam edilir.
Bu işlem en az üç kez tekrarlanır ve en iyi performans gösteren ölçüm değerlendirmeye alınır.
Ölçülen Parametreler ve Anlamları
- FVC (Zorlu Vital Kapasite): Derin nefes aldıktan sonra zorla verilen maksimum hava hacmi. Düşük değerler restriktif akciğer hastalığını gösterir.
- FEV1 (Zorlu Ekspirasyonun 1. Saniyesi): İlk saniyede dışarı verilen hava miktarı. KOAH ve astımda bu değer düşer.
- FEV1/FVC Oranı: Obstrüktif hastalıklarda %70’in altına düşer.
- PEF (Tepe Ekspiratuar Akım): Maksimum nefes verme hızı.
Sonuçların Yorumlanması
Normal değerler yaş, boy, cinsiyet ve ırka göre değişir. FEV1/FVC oranının <%70 olması KOAH veya astım lehinedir. FVC’nin beklenen değerin <%80’ine düşmesi ise pulmoner fibroz gibi restriktif hastalıkları düşündürür. Test sonuçları göğüs hastalıkları uzmanı tarafından klinik bulgularla birlikte değerlendirilir.
Risikler ve Sınırlamalar
Spirometri güvenli bir test olmakla birlikte, şiddetli nefes darlığı olan hastalarda geçici baş dönmesi veya öksürük görülebilir. Akut kalp krizi, göğüs ağrısı veya yakın zamanda göz ameliyatı geçirenlerde uygulanmamalıdır. Testin doğruluğu hastanın uyumuna bağlıdır; bu nedenle çocuklar ve ciddi bilişsel sorunu olanlarda güvenilirliği düşebilir.
Test Sonrası Süreç
Sonuçlar genellikle 15-20 dakika içinde raporlanır. Doktorunuz tanıyı doğrulamak için ek tetkikler (akciğer grafisi, difüzyon testi) isteyebilir. Kronik hastalıklarda spirometri 6-12 ayda bir tekrarlanarak tedavi etkinliği izlenir.
Sık Sorulan Sorular
- Spirometri ile astım teşhisi konur mu? Evet, ancak bronkodilatör sonrası reversibilite testi ile desteklenmesi gerekir.
- KOAH ve astım ayrımı nasıl yapılır? Astımda FEV1’de %12’den fazla düzelme görülürken KOAH’da bu yanıt sınırlıdır.
- Evde spirometri cihazı kullanılabilir mi? Evet, ancak kalibrasyon ve teknik standartlar için hastane ölçümleri referans alınmalıdır.
