Rinit, burun mukozasının iltihaplanması sonucu ortaya çıkan ve burun tıkanıklığı, akıntı, hapşırık gibi belirtilerle seyreden yaygın bir sağlık sorunudur. Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen bu durumun alerjik ve alerjik olmayan tipleri bulunur.
Rinit Türleri ve Nedenleri
Rinit başlıca iki kategoriye ayrılır: Alerjik rinit (saman nezlesi) ve alerjik olmayan rinit. Alerjik rinit, polen, ev tozu akarları veya hayvan tüyü gibi alerjenlere karşı bağışıklık sisteminin aşırı tepkisiyle oluşur. Alerjik olmayan rinit ise enfeksiyonlar, hormonal değişimler, ilaçlar veya çevresel tahriş ediciler (sigara dumanı, kimyasal buharlar) nedeniyle gelişir.
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
- Burun tıkanıklığı ve nefes alma güçlüğü
- Şeffaf veya renkli burun akıntısı
- Hapşırma nöbetleri ve geniz akıntısı
- Koku alma duyusunda azalma
- Gözlerde kaşıntı ve sulanma (alerjik tipte)
Tanı için detaylı hasta öyküsü ve fizik muayene esastır. Alerjik rinit şüphesinde deri prick testi veya kan testleri (spesifik IgE) istenir. Endoskopik burun muayenesi ve bilgisayarlı tomografi ise kronik vakalarda tercih edilir.
Tedavi Yaklaşımları
1. Alerjik Rinit Tedavisi:
- Antihistaminikler: Kaşıntı ve hapşırığı baskılar (Loratadin, Seterizin).
- Nazal Kortikosteroidler: Burun spreyleri iltihabı azaltır (Flutikazon, Mometazon).
- Lökotrien Reseptör Antagonistleri: Şiddetli vakalarda kullanılır (Montelukast).
- Alerjen İmmünoterapisi: 3-5 yıl süren aşı tedavisiyle kalıcı çözüm sağlanabilir.
2. Alerjik Olmayan Rinit Tedavisi:
- Tuzlu Su Solüsyonları: Burun pasajını nemlendirir.
- Antikolinerjik Spreyler: Akıntıyı azaltır (İpratropium bromür).
- Nazal Dekonjestanlar: 3-5 günü aşmayacak şekilde kullanılır.
- Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Tiroid sorunları veya ilaç yan etkileri araştırılır.
Cerrahi Müdahale Ne Zaman Gerekir?
Burun eti büyümesi (konka hipertrofisi), septum deviasyonu veya kronik sinüzit eşlik eden vakalarda cerrahi seçenekler değerlendirilir. Endoskopik sinüs cerrahisi veya konka radyofrekans uygulamalarıyla solunum yolu açılır.
Doğal Destek Yöntemleri
- Burun Yıkama: Günlük serum fizyolojik uygulamaları.
- Probiyotikler: Bağışıklık sistemini dengelemeye yardımcı olur.
- Nane Yağı Buharı: Tıkanıklığı geçici olarak rahatlatır.
Komplikasyonlar ve Riskler
Tedavi edilmeyen kronik rinit; sinüzit, orta kulak iltihabı veya uyku apnesine yol açabilir. Astımlı hastalarda atakları tetikleyebilir. Gebelerde ise yaşam kalitesini düşürerek beslenme bozukluklarına neden olabilir.
Korunma Stratejileri
- Alerjik Rinit İçin:
- Polen mevsiminde pencere açmamak, dışarıdan gelince duş almak.
- Anti-alerjik yatak kılıfları kullanmak.
- Alerjik Olmayan Rinit İçin:
- Sigara dumanı ve parfümlü ürünlerden uzak durmak.
- Klima filtrelerini düzenli temizlemek.
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanları ve alerji immünoloji hekimleri rinit tanı ve tedavisinde yetkilidir. Belirtiler 2 haftadan uzun sürüyorsa veya nefes darlığı eşlik ediyorsa mutlaka uzmana danışılmalıdır.
