Radyasyon onkolojisi, kanser tedavisinde yüksek enerjili ışınların (radyoterapi) kullanıldığı uzmanlık dalıdır. Tümörlü hücrelerin DNA’sını hedef alarak çoğalmalarını engeller. Cerrahi ve kemoterapi ile birlikte kanser tedavisinin üç temel ayağından biridir. Bu tedavi, tümörün küçültülmesi, kanser hücrelerinin yok edilmesi veya ameliyat sonrası nüks riskinin azaltılması amacıyla uygulanır.
Radyoterapi Türleri ve Teknolojileri
-
Eksternal Radyoterapi (Dış Işın): Vücut dışındaki cihazlarla (lineer hızlandırıcı) tümöre yönlendirilen ışınlama yöntemidir.
- IMRT (Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi): Tümörü 3 boyutlu modelleyerek sağlıklı dokuları korur.
- SBRT (Stereotaktik Beden Radyoterapisi): Yüksek dozun 1-5 seansla verildiği, akciğer/karaciğer tümörlerinde etkili yöntem.
- IGRT (Görüntü Kılavuzluğunda Radyoterapi): Tedavi öncesi CT/MRI ile anlık görüntüleme sağlar.
-
İnternal Radyoterapi (Brakiterapi): Radyoaktif kaynağın tümör içine veya yakınına yerleştirilmesidir. Prostat, rahim ağzı ve meme kanserinde kullanılır.
Tedavi Süreci ve Aşamaları
- Simülasyon: Tedavi pozisyonunun belirlenmesi için CT çekilir.
- Planlama: Radyasyon onkoloğu, medikal fizik uzmanı ve dozimetristin iş birliğiyle 3D tedavi planı oluşturulur.
- Doğrulama: Plan, tedavi öncesi fantom cihazında test edilir.
- Uygulama: Seanslar genellikle 10-30 dakika sürer, toplam 5-8 hafta devam eder.
Hangi Kanserlerde Etkilidir?
- Prostat, meme, baş-boyun ve akciğer kanserlerinde primer tedavi.
- Beyin metastazlarında semptom kontrolü.
- Lenfoma ve çocukluk çağı tümörlerinde kemoterapi ile kombinasyon.
Yan Etki Yönetimi
- Cilt Reaksiyonları: Kızarıklık ve kuruluk için nemlendirici kremler.
- Yorgunluk: Dengeli beslenme ve hafif egzersiz önerilir.
- Lokal Etkiler: Baş-boyun bölgesinde ağız kuruluğu, pelvik bölgede ishal.
Radyoterapide Yenilikler
- Proton Tedavisi: Işınların tümörde durdurulmasıyla sağlıklı doku hasarını %60 azaltır.
- MR-Linac: Gerçek zamanlı MRI ile tümör takibi ve anlık doz ayarlama.
Hasta Deneyimini İyileştiren Uygulamalar
- Solunum Senkronizasyonu: Akciğer tedavisinde nefes tutma teknikleriyle hassasiyet.
- 4D Radyoterapi: Tümör hareketinin dinamik olarak izlenmesi.
Tedavi Sonrası Takip
Radyoterapi bitiminde 3 aylık aralıklarla kontrol muayeneleri yapılır. PET-CT veya MR ile nüks izlemi gerçekleştirilir.
