Patella Kırığı

Patella Kırığı Nedir?

Patella; diz kapağının ön bölgesinde bulunan diz kemiğidir. Bu kemik dizin ekstansör (dizin dik halde kıvrılmadan durmasını sağlayan) halde kalmasını sağlayan mekanizma içerisinde yer alır. Dizin ekstansör (kıvrılmadan açık halde) kalması bacağın hareketi için oldukça önemlidir.

Pek çok nedene bağlı olarak; diz kapağı kemiğinin kırılmasına patella kırığı denir. Patella kırıkları tüm kemik kırıklarının %1 ini oluşturur. Yirmi ve elli yaş aralığında ve erkeklerde daha sık görülür.

Patellanın diz kapağı bölgesindeki derinin hemen altında bulunması ufak bir travmada bile çok kolay zedelenmesine neden olur. Bu bölgede oluşan kırıklar dizin hareketini sağlayan damarlar ve bağ dokularına zarar verebilir.

Patella Kırığı Belirtileri Nelerdir?

Hemen tüm kemik kırıkları genellikle travma veya kaza sonrası oluşan şiddetli ağrıyla kendini gösterir. Bu ağrı baz kişilerde gittikçe şiddetlenir, bazı kişilerde ise yavaş yavaş azalma eğilimi gösterir. Hastalar bu yüzden doktora gitme ihtiyacı hissetmeyebilir.

Patella Kırığında görülen belirtiler;

•Travma Sonrası Diz Bölgesinde Oluşan Şişlik ve Kızarıklık: Kemik doku ve etrafındaki dokular travmaya maruz kaldığı zaman vücut bu durumu inflamasyon (enfeksiyon durumu) olarak algılar. Buna bağlı olarak vücut antiinflamatuar (enfeksiyon karşıtı) sistemi aktive eder. Bu antiinflamatuar sistemin bir parçası olarak travma oluşan bölgede şişlik ve kızarıklık yaşanır.

•Diz Kapağı Bölgesinde Oluşan Ağrı: Antiinflamatuar (enfeksiyon karşıtı) sistemin aktive olması durumunda bu sistem hastayı uyarmak için ağrı duyusunu hissettirir. Bu durum kişide yoğun ağrı yaşanmasına sebep olur.

•Diz Kapağı Bölgesinde Hassasiyet: Diz kapağı kemiği olan patellanın kırılması sonucu patellanın etrafında bulunan kas, bağ dokuları ve deri de zedelenebilir. Buna bağlı diz kapağında hassasiyet oluşabilir.

•Diz Kapağında Morluk Oluşumu: Diz bölgesinde oluşan travma sonucu o bölgedeki kılcal damarlar hasar görür. Bu durumda bu damarlar cilt altına doğru kanar. Bu kanama dışardan morluk olarak görülür.

•Dizi Hareket Ettirince Artan Ağrı: Patella kırığında oluşan şişlik ve ağrı hareket kabiliyetinde kısıtlanmasına yol açar. Burada az da olsa kas ve bağ dokuları da hasar görür. Kaslar kemikleri hareket ettirmeye çalıştıkça bu ağrı artar.

•Bacakta Uyuşma ve Karıncalanma: Patella kemiğinin yakınından bacağa giden sinir yapıları geçer. Bu sinir yapıları hasarlanınca bacakta uyuşma ve karıncalanma hissedilebilir.

•Yürümede Zorluk: Yürümeye çalışırken kaslar ve kemikleri hareket ettirmek gerekir. Kırık olan patella kemiği kasa baskı uygular. Bu durum ağrıya ve hareket kısıtlılığına yol açar.

•Gözle Görülür Deformite: Ciddi patella kemiği kırıklarında dışardan bakıldığında dışardan bakıldığında gözle görülür bir şekilde deformite gözlenebilir.

Patella Kırığı Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Kemik kırıkları çoğunlukla travmalar sonucu ortaya çıkar. Bu durum patella kırıkları için de geçerlidir. Bunun dışında kemiğin yapısını bozacak maddelerin kullanımı da patella kırığına yol açabilir.

Patella Kırığı nedenleri sırasıyla;

• Patellaya doğru gelişen direkt travma (çoğunlukla yüksek bir yerden dizin üstüne düşme ya da araç içi kazalar)
• Sert yüzeylere çarpma
• Diz kapağının ekstansiyona (bacağın açık hale getirilmesine) zorlamak
• Kemik yoğunluğunun azaldığı hastalıklar (osteoporoz gibi)
• Erkek cinsiyet (travmaya maruziyet erkeklerde daha fazla olur. Ayrıca erkeklerin kemik yoğunluğu kadınlara göre daha düşüktür.)
• Kemik yoğunluğunu bozan ilaç ve gıdaların tüketimi (alkol, sigara, doping ilaçlar, asitli içecekler gibi)

Patella Kırığı Teşhisi

Patella kırığına sahip hastalar genellikle travma sonrası diz kapağında oluşan şişlik ve ağrı ile hekime başvururlar. Hekim hastadan detaylı anamnez (hastanın hastalığı hakkındaki hikayesi) alacak ve buna uygun fizik muayeneleri gerçekleştirecektir. Ek olarak diğer tetkikler ve görüntüleme yöntemleri istenebilir.

Hekim şu basamaklara göre ilerleyip tanıya ulaşır:

• Anamnez: Anamnez hastanın hastalığı hakkındaki şikayetlerini dile getirmesidir. Hastalar sıklıkla diz kapağı bölgesinde oluşan ağrı ve şişkinlikten yakındırlar. Hekim hastanın travmaya uğrayıp uğramadığını sorgular. Travmaya uğradıysa ne tür bir zemine çarptığı konusunda bilgi alır. Hekim hastanın ek hastalıkları olup olmadığını, alışkanlıklarını, kullandığı ilaçları sorgular ardından fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hekim öncelikle hastanın diz kapağı bölgesini gözlemler. Şişlik ve morluk oluşumunun olup olmadığına bakar. Ardından şişlik oluşan bölgeyi kırık yerini tam olarak öğrenebilmek için eliyle muayene eder. Bu durumda kırılan kemik cilt altından ele gelir. Dize bastırıldığında kemiğin yanlara doğru kayması kemiği yerinde tutan bağ dokusunun da zedelendiğini gösterir. Hastada ayrıca sinir hasarı olup olmadığını kontrol etmek için bacak hareket ettirilebilir. Hekim bu basamakları uyguladıktan sonra görüntüleme yöntemlerine başvurur.
• Direkt Grafi: Direkt grafi X ışınları kullanılarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem kemik kırıklarında kullanılan ilk görüntüleme yöntemidir. Kırılan kemik; yapısı bozuk bir halde direkt grafiye yansır. Tanı çoğunlukla bu şekilde konur.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bazı patella kırıklarına direkt grafi ile tam olarak tanı konulamaz. Bu durumda hastalara bilgisayarlı tomografiye çekilir. Bilgisayar tomografi ayrıca hastanın bağ dokularının zedelenip zedelenmediğini hakkında bilgi verir.

Patella Kırığı Tedavisi

Patella kırığının tedavisi kırığın şiddetine bağlı olarak değişir. Eğer kırık tek parça ise, hastada kemik yoğunluğunu bozan herhangi bir hastalık yok ise tedavi konservatif tedavidir. Konservatif tedavide hastanın bacağı alçıya alınır ve kemiğin kaynaması beklenir.

Hastalarda kırık çok genişse; etrafındaki bağ ve dokular da hasarlanmışsa tedavi cerrahi girişimdir. Cerrahi girişimle bu yapılar eski anatomisine benzer hale getirilir.

Hastalar konservatif tedavi ya da cerrahi girişimden sonra belli bir süre fizik tedavi görmelidir.

Hastalarda oluşan ağrı, sızı gibi durumları ve enfeksiyon oluşumunu önlemek için bazı ilaçlar da kullanılabilir.

Patella Kırığı Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Patella kırığı tanı konulduğunda mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Patellanın dizin hareket etmesine olan katkısı büyüktür. Tedavi edilmemiş patella kırıklarında kemik yanlış kaynayabilir. Bu durum hastalarda ileri dönemde yürüme bozukluklarına yol açabilir.

Patellanın özellikle dışarı açıldığı açık kırıklarda hastalar mutlaka tedavi altına alınmalı, koruma amaçlı antibiyotik tedavisi başlanmalıdır. Patellanın açık kırıklarında enfeksiyon gelişimi riski yüksektir.

Patella kırıkları bazen o bölgedeki damar ve sinir yapılarına da zarar verebilir. Bu durum tedavi edilmezse hastalarda ileri dönemde felçlik ve doku ölümü(gangren) gelişimine yol açabilir.

Patella Kırığına Ne İyi Gelir?

Patella kırığının oluşumunu önlemede alınacak önlemler veya varolan bir patella kırığının tedavisi sırasında yapılacak bazı hareketler bu hastalıkta oldukça önemlidir. 

Patella kırığında diz kapağında oluşan ağrı, şişlik ve morluk uyarıcıdır. Bu gibi semptomlar görüldüğü zaman mutlaka hekime başvurulmalıdır. Hekime başvururken bu bölgeye buz uygulaması yapılması hem diz kapağının daha fazla şişmesini önler, hem de hastayı rahatlatır.

Patella kırığı sonrası fizik tedavi uygulamaları oldukça önemlidir. Bu tedavi hastanın eski hareket kabiliyetinin tamamına yakınının geri kazandırılmasını amaçlar. Bu tedavide hastaya sıcak soğuk uygulamaları, enjeksiyon tedavileri, yürüme egzersizleri uygulanabilir.

Patella kırığının iyileşme sürecinde hastalarda kalsiyum ve fosfordan zengin beslenme çok önemlidir. Bu mineraller hastanın kemik gücünün geri kazanılmasını sağlar.

Patella kırığının iyileşme sürecinde uygulanan bazı egzersizler hastada kırığın iyileşmesini geciktirir. Bu yüzden hastada mümkün olduğunca hafif egzersizler uygulanmalıdır. Bu hafif egzersizler bir yere tutunarak hafif yürüyüş, diz kapağını hafifçe açıp kapama, bacağı uzatıp geri çekme gibi egzersizlerdir.

Patella Kırığında Kullanılan İlaçlar

Patella kırığında esas tedavi kemiğin kırık olan bölgeden doğru bir şekilde kaynamasını sağlamaktır. Patella kırığında hem bu kırığın düzgün kaynamasına yardımcı olacak, hem de oluşan semptomları hafifletecek bazı ilaçlar kullanılır.

Bu ilaçlar;

• Ağrı Kesiciler (Non Steroid Antiinflamatuar İlaçlar): Bu ilaçlar genellikle kemik kırığının ilk döneminde oluşan şiddetli ağrıyı hafifletmek için kullanılır. Bu ilaçlar içerik olarak parasetamol, ibuprofen, naproksen gibi maddeleri barındırır. Bu ilaçların yan etkileri arasında bulantı, kusma, karın ağrısı, baş dönmesi gibi semptomlar bulunur. Nadiren akut böbrek yetmezliği, mide ve on iki parmak bağırsağı ülserlerine de sebep olabilirler. Bu semptomlar hastayı rahatsız edecek düzeye ulaştığında bir hekime başvurulması gerekir.
• Antibiyotik İlaçlar: Bu ilaçlar hastada açık kırık oluşumunda ya da ameliyat sonrası oluşabilecek enfeksiyonlardan korunmak için hastalara reçete edilebilir. Bu ilaçlar içerik bakımından pek çok maddeyi barındırır. Bu ilaçların yan etkileri arasında baş ağrısı, baş dönmesi, karın ağrısı, ishal gibi semptomlar bulunur. Bu semptomlar hastayı rahatsız edecek düzeye ulaştığında bir hekime başvurulması gerekir.
• Kalsiyum ve Fosfor Tedavileri: kemik yapımında kemiğin sertliğini mineralizasyon denen işlem sağlar. Bu işlem sırasında kalsiyum ve fosfor kullanılır. Kemik kırığında kemiğin yeniden yapılandırılmasında da mineralizasyon gerçekleşir. Bu yüzden kırık sonrası da kalsiyum ve fosfora ihtiyaç duyulabilir. Bu tedaviler çoğunlukla kemik yoğunluğu azalmış ya da ileri düzey osteoporotik kemiklere sahip olan kişilere uygulanan tedavidir.

Patella Kırığı Ameliyatı

Patella kırığında kırık çok parçalı değilse ve hastada ek hastalıklar bulunmuyorsa tedavi konservatif tedavidir. Konservatif tedavide hastanın diz kapağı alçıya alınır ve kırığın kendi kendine iyileşmesi beklenir.

Konservatif tedavi ile iyileşmeyen ya da kompleks kırığa sahip hastalarda cerrahi tedavi düşünülür. Bu tedavide hastanın kırılan diz kapağı kemiği vidalar ve diğer cerrahi aletler yardımıyla bir araya getirilir. Hastalar ameliyat sonrası birkaç gün hastanede yatarlar, ardından herhangi bir problem oluşmazsa taburcu edilirler.

Hastalar ameliyat sonrası fizik tedaviye ve ilaçlarının düzenli kullanımına dikkat etmelidirler. Ameliyat sonrası uygulanan fizik tedavi hastanın kırığını iyileşmesini hızlandırır.

Gebelikte Patella Kırığı 

Gebelikte patella kırığı tıpkı diğer yetişkinlerdeki gibi genellikle travma sonucu ortaya çıkar. Hastalar sıklıkla diz kapağı bölgesinde oluşan ağrı, şişlik ve morluktan yakınırlar. Gebe hastalarda uygulanan tanı yöntemleri sınırlıdır. Çünkü diz kapağı kemiğinin kırıldığını saptayan çoğu yöntem X ışını içerir ve bu ışın bebek için(özellikle de gebeliğin ilk aylarında) zararlıdır.

Gebelerde en sık kullanılan görüntüleme yöntemi manyetik rezonans (MR) görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem radyasyon içermediği için güvenle kullanılabilir.

Gebelerde patella kırığının tedavisi tıpkı diğer yetişkinlerdeki gibidir. Eğer kırık kompleks değilse bacak alçıya alınır ve iyileşmesi beklenir. Eğer kırık çok şiddetliyse cerrahi tedavi uygulanır. Bu tedavinin planlaması gebeliğin yaşına göre yapılır. Erken dönem gebelikte alınan anestezik ilaçlar bebeğin gelişimine zarar verebilir.

Çocuklarda Patella Kırığı

Çocuklarda patella kırığı yetişkinlerdeki gibi genellikle travma sonucu oluşur. Çocuklar genellikle travma sonucu oluşan ağrı ve şişlik ile hastaneye başvururlar. Yapılan tetkikler sonucu patella kırığı tanısı alan çocuklarda tedavi tıpkı yetişkinlerdeki gibi planlanır. Eğer kırık tek parçadan oluşuyorsa ve hastada ek hastalık yoksa tedavi de alçı kullanılır. Eğer hastada kırık açıksa (kemik yapısı cilt altından dışarı çıktıysa) tedavide cerrahi girişimle kemik yapısı tekrardan yerine oturtulur ve hastanın kırığı düzeltilir. Cerrahi tedavi sonrası hastalara fizik tedavi uygulamaları yaptırılır.

Patella Kırığında Hangi Doktora Gidilmeli?

Patella kırığına tanı koyup tedavi uygulayan esas bölüm Ortopedi ve Travmatoloji bölümüdür. Ancak bazen hastalar kırığı fark etmez ya da hastalıklarını ertelerler. Bu durumda ileri dönemde oluşan hareket kısıtlılığı ve ağrılarda hastalar Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümüne başvurabilirler. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümünde kırıktan şüphelenilen hastalar ortopedi ve travmatoloji bölümüne yönlendirilirler.

Patella kırığı; genellikle ani gelişen bir travma sonucu oluştuğu için hastalar acil servise de başvurabilir. Bu durumda ayrıntılı değerlendirme sonucu hasta ortopedi ve travmatoloji uzmanına yönlendirilir.

Hastalar travma sonrası diz kapağı bölgesinde şişlik, ağrı, morluk, uyuşma gibi semptomları hissettiği zaman bu bölgeye buz uygulaması yaparak hekime başvurmalıdır. Bazen ciddi vakalarda hastada açık kırıklar (kırık kemiğin deriyi parçalayarak dışarı çıkması) oluşabilir. Bu durumda kişi acil tedavi altına alınmalıdır. Eğer geç tanı alırsa ve tedavi uygulanmazsa diz kapağı deformiteleri sonuca hareket kısıtlılığı oluşabilir.