Omurilik Hastalıkları

Omurilik Hastalıkları Nedir?

Omurga, vücuda yapı ve hareket sağlayan karmaşık bir kemik sisteminden, omurlararası disklerden, eklemlerden ve bağlardan oluşur. Omurga ayrıca omuriliği ve sinirleri yaralanmadan koruma işlevi görür. Bu karmaşık sistemin herhangi bir bileşenindeki bir sorun, ağrıya veya nörolojik defisite (eksiklik, bozukluk) yol açabilir. Omurga bozukluklarının en yaygın nedenleri dejeneratif yaşlanma, travma, kanserler ve enfeksiyonlardır. 

Omurganın temel olarak üç ana bölgesi vardır. Bunlar servikal, torasik ve lumbosakral adı altında bölgesel olarak adlandırılmıştır. Omurga bozukluğunun belirtileri, sorunun yerine ve nedenine bağlıdır. Örneğin, omurgadaki yapısal sorunlar (kemik, disk, eklem) en tipik olarak ağrı veya duruş değişikliği ile ortaya çıkar. Ağrı tipik olarak boyunda veya sırtta lokalizedir ve hareketle artar.  

Omurgadaki yapısal sorunların örnekleri arasında disk veya faset dejenerasyonu, spondilolistez / instabilite ve skolyoz bulunur. Alternatif olarak, omuriliği veya sinirleri etkileyen omurga bozuklukları tipik olarak üst veya alt ekstremitelerde yayılan ağrı, uyuşma, karıncalanma veya güçsüzlük ile kendini gösterir. 

Tek taraflı semptomlar daha çok sinir kökü basısını gösterirken simetrik semptomlar genellikle omurilik veya kauda ekinaya lokalizedir. 

Omurilik Hastalıklarının Tipleri Nelerdir?

Omurilik yaşam için son derece önemli hayati bir oluşumdur. Buradaki en ufak problemler büyük bir klinik belirti olarak karşımıza çıkabilir. Bu sebeple hastalıklar oluşmadan erken önlemlerin alınması ve oluştuğunda da erkenden tanı ve tedavisi yapılması son derece önemlidir.  

Bazı omurilik hastalıkları tipleri aşağıdaki gibi olabilir: 

Fıtıklaşmış Disk: Herniye disk olarak da bilinen fıtıklaşmış disk halk arasında bel fıtığı olarak geçmektedir. Omurların arasında diskler bulunmaktadır. Bu diskler yastık olarak düşünülebilir. Bir disk zamanla veya akut olarak hasar gördüğünde şişebilir ve omurlar arasından fıtıklaşabilir. Toplumda sık görülen bir rahatsızlık olarak bilinmektedir. Bu kişilerde ciddi bel ağrısı görülür.  

Kifoz: Omurganın aşırı dışa doğru eğriliğinin üst sırtın anormal bir şekilde yuvarlanmasına neden olduğu bir omurga bozukluğudur. Durum bazen "geri dönüş" veya- şiddetli bir eğri olması durumunda “kambur" olarak bilinir. Kifoz her yaşta ortaya çıkabilir ancak ergenlik döneminde sık görülür 

Amyotrofik Lateral Skleroz: Omurilikteki motor nöronları zayıflatarak ve sonunda işlevini tamamen bozarak yürüme ve konuşma gibi işlevlerin yok olmasına sebep olan bir hastalıktır. Yaşam kalitesini ciddi oranda düşürür. Kişi tıbbi yardım almadan yaşamını sürdüremez. 

Spina Bifida: Hamilelik sırasında, spinal kolon olması gerektiği gibi tamamen kapanmadığında ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Doğuştan var olan omurga hastalıkları arasındadır. Bu rahatsızlık motor ve duyusal bozukluklara, idrar kaçırmaya, öğrenme güçlüklerine ve depresyona yol açabilir. Hastalığın durumuna göre belirtiler kişiden kişiye ciddi farklılık gösterebilir.

Bilinen bir tedavisi olmamasına rağmen, Spina Bifida ile doğan birçok insan normal ve sağlıklı bir yaşam sürebilir.  

Skolyoz: Bir omurga şekil bozukluğudur. Skolyoz, serebral palsi ve kas distrofisi gibi durumlardan kaynaklanabilirken, çoğu skolyozun nedeni bilinmemektedir 

Spinal Stenoz: Omurga stenozu, aşırı kemik veya doku büyümesi sonucunda omurilikler arasındaki boşluk miktarını azaltarak sinir köklerinin etkilendiği durumla karakterize bir hastalıktır. 

Hastalık, üst omurga bölgesi veya boynu şiddetli olarak etkilendiğinde bacaklarda ve ayaklarda uyuşma ve hatta felç olabilir.  

Spinal stenoz, röntgen grafi görüntüleme, manyetik rezonans görüntüleme (MRI), bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve kan testleri ile teşhis edilebilir. Fiziksel terapi, ilaç tedavisi veya ciddi durumlarda sinirler üzerindeki baskıyı hafifletmek için ameliyat yoluyla tedavi edilebilir.   

Siringomyeli: Doğumdan önce veya bir kaza, tümör veya hastalık sonucu oluşan kronik bir omurilik hastalığıdır. Hastalık sıvının omuriliğe akmasına neden olarak, büyüyen ve sinir liflerine zarar veren bir kiste neden olur. İlk belirtiler arasında baş ağrısı, kas güçsüzlüğü ve özellikle ellerde sıcağa ve soğuğa karşı hassasiyet ve duyu kaybı yer alır. Anormal omurga büyümesi ve kemik bozulması, skolyoz ve osteoporoza neden olabilir. İlerlemiş siringomiyeli rahatsızlığı felce veya kuadriplejiye neden olabilir. Cerrahi kistik büyümeyi durdurabilir ve semptomları hafifletebilir. Cerrahi sırasında omurilik üzerindeki baskıyı azaltmak için kistler boşaltılabilir. 

Transvers Miyelit: Omurilikteki iltihabi durumun varlığını gösteren nadir görülen bir rahatsızlık olarak bilinmektedir. Genellikle nöral bir yaralanmayla birlikte ortaya çıkar ve çok kısa bir süre içerisinde enfeksiyona neden olabilir. Belirtiler arasında genellikle kas ve sırt ağrısı ve bacaklarda güçsüzlük yer alır. Tam iyileşme mümkün olsa da enfekte olanların çoğunda felç gibi kalıcı hasarlar kalır 

Kauda ekina sendromu: (Latince "at kuyruğu") olarak adlandırılan omuriliğin sonlanan bölgesinde omurilik sinirlerini etkileyen nadir bir sendromdur. Kauda ekina yaralanması, birey için uzun süreli sonuçlara sahip olabilir. Belirtiler arasında bel ağrısı, mesane rahatsızlıkları, bağırsak disfonksiyonu ve uyluklar arasında anestezi veya parestezi vardır. Progresif nörolojik değişiklikleri önlemek için cerrahi uygun bir seçenek olabilir 

Omurga tümörleri: Omurilik boyunca farklı türlerde bazı tümörler gelişebilir. Bunlar arasında gliomalar, astrositomlar veya ependimomlar, meningiomlar, nörofibromlar ve schwannomlar bulunur.

Omurilik Hastalıklarının Belirtileri Nelerdir?

Omurilik hastalıklarında belirtiler ve hastaların şikayetleri, spesifik omurga bozukluğuna bağlıdır ve etkilenen omurga veya omurilik alanına bağlı olarak vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilir.  

Yaygın belirti ve şikayetler aşağıdaki gibi olabilir:  

Sırt ağrısı: Keskin ve bıçaklayıcı, donuk ve ağrılı veya yanıcı olabilen sırt ağrısı şikayeti olabilir. Sırt ağrısı en sık görülen omurilik hastalıkları şikayetlerinden birisidir.  

Boyun ağrısı: Boyna yayılan bel veya sırt ağrısı görülebilir.  

Boşaltım sistemi disfonksiyonu: Mesane veya bağırsak disfonksiyonu görülebilir. Kişiler idrar yapamama ve idrarını tutamama gibi birçok şikayet ile baş başadır.  

Bulantı ve kusma: Bulantı veya kusma travma sonrası görülen omurilik yaralanmaları sonrasında görülen belirti ve şikayetlerdendir.  

Ağrı: Kollara veya bacaklara yayılan ağrı sık görülen şikayetler arasındadır. 

Bacaklarda ve kollarda sertlik veya gerginlik oluşabilir. 

Anormal postür: Bir omuz veya kalçanın diğerinden daha yüksekte olması gibi düzensiz bir anatomik görüş meydana gelebilir.  

His kaybı: Kollarda veya bacaklarda güçsüzlük, uyuşma veya karıncalanma hissi omurilik hastalıklarında en sık görülen belirti ve şikayetlerden birisidir. Etkilenen motor ve duyu nöron bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkabilir.  

Omurilik Hastalıklarının Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Omurga hastalığı geliştirme riskini artırabilecek faktörler aşağıdaki gibi olabilir. 

Fazla kilo veya obezite: Disk hernileri ve spinal stenoz gibi rahatsızlıkların görülmesi riskini arttırır. Bunun sebebi ise omurilikte oluşan yükün artmasıdır.  

Yanlış ağırlık kaldırma teknikleri: Günlük aktiviteler sırasında disk hernilerine sebep olabilecek yanlış yük kaldırma teknikleri akut olarak bazı problemlere yol açabilir. 

Hareketsiz yaşam tarzı: Egzersizin omurga sağlığı üzerinde çok ciddi olumlu etkilerinin olduğu bildirilmiştir Yapılan araştırmalarda hareketsiz yaşam tarzına sahip kişilerin daha fazla omurilik hastalığına sahip olduğu fark edilmiştir.  

Düşük kalsiyum alımı veya sigara içme gibi beslenme ve yaşam tarzı alışkanlıkları: Bu durumlara sahip kişilerin daha fazla omurilik hastalığı geçirdiği kaydedilmiştir.  

Osteoartrit, romatoid artrit veya tiroid hastalığı gibi diğer durumlar: Otoimmun bazı hastalıklara sahip kişilerin bir omurga hastalığına yatkınlığının arttırdığı bilinmektedir.   

Omurilik Hastalıklarının Teşhisi

Omurilik bozukluklarının teşhisi, ayrıntılı bir anamnez (hasta öyküsü) ve fizik muayene ile başlar. X-ışını grafi görüntüleme, MR ve CT taramaları dahil olmak üzere görüntüleme çalışmaları sıklıkla patolojik süreci belirlemek için kullanılır. Laboratuvar incelemesi, teşhis çalışmalarına da yardımcı olabilir. 

Bir hasta, dejeneratif omurga bozuklukları ile ilişkili semptomlarla kendini gösterirse, doktor aşağıdaki testleri isteyebilir: 

X-ışını grafi görüntüleme: Kemik görüntülerini göstermek için görünmez elektromanyetik enerji ışınları (X-ışınları) kullanan bir yöntemdir. Omurilik, omurilik sinirleri, disk ve bağlar gibi yumuşak doku yapıları genellikle röntgende görülmez ve çoğu tümör, vasküler malformasyon veya kist görüntülenmesinde oldukça yetersizdir.  

Genel bir omurga değerlendirmesine olanak sağlar. Omurga çıkığı veya kayması (spondilolistezis olarak da bilinir), kifoz , skolyozyanı sıra yerel ve genel omurga dengesi X-ışınları ile değerlendirilebilir.  

Düz film röntgenlerinde kemik çıkıntıları, disk boşluğu daralması, omurga gövdesi kırığı, çökme veya erozyon gibi spesifik kemik anormallikleri de tespit edilebilir.  

Manyetik rezonans (MR) görüntüleme: Yumuşak dokuların, sinirlerin veya disklerin görüntülenmesi için oldukça etkili bir yöntemdir. Bu tarama, doktorun sinirlerin ve spinal kanal boşluğunun dejeneratif omurga koşullarından nasıl etkilendiğini görmesini sağlar. 

Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: Omurgadaki kemik yapılarının ayrıntılı bir görüntüsünü sağlar. BT taraması bilgisayarları ve röntgenleri kullanır ve düz bir röntgenden çok daha fazla ayrıntı sağlar. 

Miyelografi sonrası BT: Şişkin veya fıtıklaşmış disklerin omuriliği veya sinir köklerini sıkıştırıp sıkıştırmadığını belirlemeye yardımcı olabilecek görüntüler sağlar. Omurgaya bir kontrast boya enjekte edilerek ve birkaç X-ışını ve genellikle bir CT taraması yapılarak gerçekleştirilir. 

Elektromiyografi (EMG): Bazı durumlarda diğer hastalıkları ekarte etmek amacıyla elektrik iletisinin testi yapılabilir. 

Omurilik Hastalıklarının Tedavisi 

Omurilik hastalıklarının ve yaralanmalarının tedavisi oldukça zor olabilir. Tedavi yöntemlerinin kısıtlılığı ve geciken müdahale sebebiyle birçok nörolojik defisite yol açan bu rahatsızlıklar için bazı önleyici ve durdurucu tedavi protokelleri mecvuttur. 

Bu yöntemler: 

Omurilik yaralanması acil müdahale: Omurilik yaralanmalarının kontrollü bir şekilde yönetilmesi hastaların hayatlarının geri kalan sürecinde ne kadar iyi yaşayabileceğinin de belirleyecisidir. Hastaların doğru bir şekilde en yakın sağlık birimine olay yerinden transfer edilmesi son derece önemlidir. Uygun bir boyunluk ve sedye yardımıyla kişilerin omurilik stabilizasyonu yapıldıktan sonra transfer edilmesi gerekir. Bunun için de profesyonel bir sağlık ekibinin desteği gerekir. Kişiler travma sonrası yanlış müdahaleler sonucunda bazı komplikasyonlar geliştirebilir.  

Cerrahi: Omurilik hastalıklarında bazı durumlarda cerrahi gerekebilir. Skolyoz gibi omurga eğriliklerinde, travma sonrası anatomik bozuklukların gerekiyorsa giderilmesinde, disk hernilerinin tedavisi gibi durumlarda ve tümörlerin çıkarılması gibi işlemlerde cerrahi bir seçenek olarak görülmektedir.  

Bu cerrahi işlemler aşağıdaki gibi olabilir:

• Vertebroplasti: Omurların kompresyon kırıklarını onarmak için kullanılan cerrahi prosedürdür. 
• Diskektomi: Bu prosedür bir disk fıtıklaştığında ve bir sinir köküne veya omuriliğe baskı yaptığında diski çıkarmak için kullanılan yöntemdir. 
• Foraminotomi: Cerrah, şişkin disklerin veya yaşla kalınlaşan eklemlerin sinire baskı yapmasını önlemek için bir sinir kökünün omurilik kanalından çıktığı kemikli deliği genişletir. 
• Nükleoplasti: Bu lazer ameliyatı, hafif fıtıklaşmış bir disk ile ilişkili bel ağrısı olan kişileri tedavi etmek için radyofrekans enerjisi kullanır. 
• Spinal Füzyon: Cerrah, iki veya daha fazla omur arasındaki omuriliği çıkarır, ardından kemik greftleri veya vidalarla sabitlenmiş metal cihazlar kullanarak bitişik omurları kaynaştırır. 

Bağırsak disfonksiyonu kontrolü: Bağırsağın etkilenmesine bağlı olarak görülebilen dışkılama problemleri bazı sağlıklı ve lifli diyet seçenekleri ile en aza indirilebilir.  

Rehabilitasyonlar: Omurilik hastalıklarında birçok rehabiliyasyon programı bulunmaktadır. Bunlar kişinin yaşama adapte olması açısından son derece önemli olan birtakım programlardır. Kişiler hem mental hem de fiziksel olarak rehabilite edilme amacıyla bu programlardan faydalanmalıdır. Bazı kişilerde cilt his kaybına bağlı olarak meydana gelebilecek bası yaralarının da kontrolü bu rehabilitasyonlar sayesinde önlenebilir.   

Omurilik Hastalıkları Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Omurilik birçok yaşamsal fonksiyonu kontrol eden bir oluşumdur. Bu sebeple ciddi hastalıklarda tedavi olunmaz ise kişiler hayatlarının ciddi anlamda etkilendiğini farkeder. 

Genellikle etkilenen alanlar ve komplikasyonlar aşağıdaki gibidir:

Mesane kontrolü: Mesane omurilik hastalıklarında böbreklerden gelen idrarı depolamaya devam eder. Bununla birlikte, beyin mesaneyi kontrol edemeyebilir çünkü mesaj taşıyıcı (omurilik) oluşum bozuktur.  

Bağırsak kontrolü: Mide ve bağırsaklar omurilik hastalığından önceki gibi çalışsa da, bağırsak hareketlerinin kontrolü genellikle değişir.  

His kaybı: Omuriliğin bozukluğa bağlı olarak etkilendiği nörolojik seviyesinin altında, cilt duyularının bir kısmını veya tamamının kaybedilmiş olması mümkündür. Bu nedenle, cildin uzun süreli basınç, sıcak veya soğuk gibi belirli şeylerle yaralandığı durumlarda kişi bunun farkında olmayabilir. 

Dolaşım kontrolü: Omurilik yaralanması, düşük kan basıncından (ortostatik hipotansiyon) ekstremitelerinizin şişmesine kadar değişen dolaşım sorunlarına neden olabilir. Dolaşım kontrolüyle ilgili diğer bir sorun, kan basıncında potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir yükselmedir (otonomik hiperrefleksi). 

Solunum sistemi: Karın ve göğüs kasları etkilenirse, yaralanma nefes almayı ve öksürmeyi zorlaştırabilir. Bunlara diyafram, göğüs duvarı ve karındaki kaslar dahildir. Servikal ve torasik omurilik yaralanması varsa, zatürre veya diğer akciğer problemleri riski artabilir.  

Kas tonusu: Omurilik yaralanması olan bazı kişiler, iki tür kas tonusu probleminden birini yaşarlar: kaslarda kontrolsüz sıkışma veya hareket (spastisite) veya kas tonusundan yoksun yumuşak ve gevşek kaslar (gevşeklik). 

Ağrı: Bazı insanlar, belirli kas gruplarının aşırı kullanımından dolayı kas veya eklem ağrısı gibi ağrı hissederler. Omurilik yaralanmasından sonra, özellikle de tam olmayan bir yaralanmada sinir ağrısı ortaya çıkabilir. 

Depresyon: Omurilik hasarının getirdiği tüm değişikliklerle başa çıkmak ve ağrıyla yaşamak bazı kişilerin depresyon yaşamasına neden olur. 

Gebelikte Omurilik Hastalıkları

Gebe kadınlarda da omurilik hastalıkları yetişkinlere benzemektedir. Omurilik hastalığının veya travmasının gebelik üzerine etkisi araştırılıp kişinin ne kadar etkileneceği belirlenmelidir.  

Omurilik yaralanması geçiren birçok kadın çocuk doğurma çağındadır. Bir omurilik yaralanmasını takiben, bir kadının gebe kalma yeteneğinin etkilendiğine dair bir kanıt yoktur. Bununla birlikte, gözlemler, omurilik yaralanması yaşayan kadınların, ilk hamileliklerini geçirdiklerinde, genellikle daha yaşlı olduklarını ve bu nedenle yaşa bağlı doğurganlık sorunları olabileceği gösterilmiştir.  

Omurilik yaralanmasına sahip kadınların benzersiz obstetrik zorlukları vardır ancak artan farkındalık ve destek ile bu kadınlar, sağlıklı yetişkin kadınlara benzer annelik deneyimleri yaşayabilirler.  

Omurilik travmasına sahip kadınların, hamileliğin engellerinin yanı sıra engelliliğin hamilelikleri üzerindeki etkileri konusunda özel endişeleri vardır. Bu sebeple bilgi amaçlı olarak doğum öncesi kontrollerinin yapılması şiddetle tavsiye edilir.  

Omurilik travması veya hastalıklarına sahip kişilerde gebe kalmadan önce ele alınması gereken bazı tıbbi endişeler vardır.  

Bunlar aşağıdaki gibi olabilir:

İlaçlar: Herhangi bir olası doğum kusurunu değerlendirmek için kadının aldığı her ilacın gözden geçirilmesi gereklidir. Mümkünse, özellikle gebeliğin ilk 3 ayında ilaçlar kesilmelidir.

Ürolojik Değerlendirme: Gebelikte röntgen, fetüse zarar verebileceği için gerekli olmadıkça yapılmamalıdır. Tam bir ürolojik değerlendirme planlanmalı ve hamilelik sırasında önerilebilecek ürolojik takip bakımı türü konusunda bir üroloji uzmanıyla görüşmek gerekir. 

Fiziksel Değişiklikler: Bazı kadınlarda omurga eğriliği, pelvik kırıklar veya kalça dezartikülasyonu gibi iskelet anormallikleri olabilir. Bunlar, tam süreli bir fetüsü taşımak veya normal bir doğum yapmak için mevcut olan karın boşluğuna müdahale edebilir. Bu sebeple gebe kalınmadan önce incelenmelerin yapılması son derece önemlidir.  

Omurilik Hastalıklarında Hangi Doktora Gidilir?

Travma sonrası omurilik yaralanmaları oldukça ciddi sağlık sorunları arasında yer almalıdır. Travmanın hemen sonrasında olay yerinde ve sağlık kuruluşunda hastaya yapılacak ilk müdahaleler hastanın geri kalan yaşamı için oldukça belirleyici olacaktır. Bu sebeple profesyonel yardımın gerekliliği ön plana çıkmaktadır.  

Bir kaza ve yaralanma sonrasında aksi ispat edilene kadar her hasta omurilik travması geçirmiş olarak kabul edilir ve yaklaşımlar buna göre yapılır.  

Omurilik hastalıklarına bağlı olarak görülen şikayetlerde acil sağlık birimleri, nöroloji hastalıkları uzmanları ve beyin sinir cerrahisi uzmanları bir arada çalışabilir. Travma sonrasında en yakın sağlık birimine başvurmak önemlidir. Kişilerin olay yerinde sağlık ekipleri tarafından müdahalesi ile olay yerinden ayrılması çok önemlidir.  

Bir travmatize kazadan sonra omurilik yaralanmasının acil belirtileri ve şikayetleri aşağıdaki gibi olabilir. Bununla birlikte bazı omurilik hastalıkları da aşağıdaki belirtiler ile kendini gösterebilir. Travma dışı diğer omurilik hastalıklarında aşağıdaki belirti ve şikayetler varlığında bir nöroloji uzmanı ile görüşmek gerekir. 

• Boyunda, başta veya sırtta aşırı ağrı veya basınç hissi varlığı
• Vücudun herhangi bir yerinde zayıflık, koordinasyon bozukluğu veya felç
• Ellerde, parmaklarda, ayaklarda veya ayak parmaklarında uyuşma, karıncalanma veya his kaybı
• Mesane kaybı veya bağırsak kontrolü
• Denge ve yürümede zorluk
• Yaralanma sonrası solunum bozukluğu