Kernikterus, yenidoğanlarda şiddetli sarılığa bağlı olarak gelişen nörolojik bir hasardır. Bilirubin adı verilen maddenin beyin dokusunda birikmesi sonucu ortaya çıkar ve acil müdahale gerektiren kritik bir durumdur. Tedavi edilmediğinde kalıcı beyin hasarı, işitme kaybı veya serebral palsi gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Kernikterus Neden Olur?
Temel sebep, kanda aşırı yükselen bilirubin düzeyleridir. Bu yükselme:
- Kan uyuşmazlığı (Rh veya ABO uyuşmazlığı)
- Enzim eksiklikleri (G6PD eksikliği)
- Prematürite (karaciğerin bilirubini işleyememesi)
- Emme problemleri (yetersiz beslenmeye bağlı)
- Enfeksiyonlar (sepsis, idrar yolu enfeksiyonu) gibi faktörlerle tetiklenir.
Belirtiler Nasıl Tanınır?
- Sarılığın yaygınlaşması: Ayak tabanları ve avuç içlerine kadar ilerlemesi
- Uyuşukluk: Bebeğin normalden fazla uyuması, uyandırılamaması
- Tiz sesle ağlama: Yüksek perdeli, keskin ağlama sesi
- Kasılma nöbetleri: Vücutta sertleşme veya istemsiz hareketler
- Göz hareketlerinde anormallik: Gözlerin yukarı kayması (sundowning)
- Vücut ısısında düşüş: Hipotermi gelişimi
Teşhis Yöntemleri
- Transkutan bilirubin ölçümü: Ciltten ölçüm
- Serum bilirubin testi: Kanda total/direkt bilirubin düzeyi
- Kan uyuşmazlığı testleri: Coombs testi
- Manyetik rezonans (MR): Beyinde bilirubin birikimini gösterebilir
Tedavi Protokolleri
- Fototerapi: Özel mavi ışık altında bilirubinin parçalanması
- Kan değişimi: Şiddetli vakalarda bebeğin kanının değiştirilmesi
- İntravenöz immünoglobulin (IVIG): Kan uyuşmazlığında bağışıklık tepkisini baskılama
- Destek tedavisi: Hidrasyon, elektrolit dengesinin sağlanması
Risk Faktörleri
- Düşük doğum ağırlığı (<2500 gr)
- Gestasyonel yaş <37 hafta
- Doğum travması (sefal hematom)
- Anne sütü sarılığı
- Ailede sarılık öyküsü
Önlemler ve Korunma
- İlk 72 saatte takip: Doğumdan sonra 24, 48 ve 72. saatlerde bilirubin ölçümü
- Erken beslenme: Günde 8-12 kez emzirme ile bağırsak hareketlerini artırma
- Riskli bebeklerde tarama: Prematürelerde veya uyuşmazlık durumunda profilaktik fototerapi
- Ebeveyn eğitimi: Sarılık belirtilerinin tanınması
Uzun Vadeli Komplikasyonlar
- Serebral palsi
- Sensorinöral işitme kaybı
- Göz hareket bozuklukları (vertikal bakış felci)
- Diş minesi hipoplazisi
- Zihinsel ve motor gelişim geriliği
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
- Sarılığın ilk 24 saatte ortaya çıkması
- Bilirubin düzeyinin yaşa göre yüksek risk zonunda olması
- Bebeğin emmeyi reddetmesi ve hipotoni
- Nöbet geçirme veya solunum durması
Prognoz ve İzlem
Erken müdahale edilen vakalarda nörolojik hasar önlenebilir. Ancak kernikterus tanısı alan bebeklerde:
- Nörolojik değerlendirme: 3 ayda bir gelişim testleri
- Odyolojik takip: Yıllık işitme testleri
- Fizik tedavi: Motor fonksiyonların desteklenmesi
Ebeveynlere Kritik Uyarılar
Bebeğin cildinde sararma fark edildiğinde vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Özellikle yüzde başlayan sarılık, göğüs ve karına yayılıyorsa acil bilirubin testi yaptırılmalıdır.
