Karşıt olma bozukluğu (KOB), çocuk ve ergenlerde sık görülen bir davranış sorunudur. İnatçılık, otorite figürlerine karşı düşmanca tutum ve kuralları sürekli reddetme ile karakterizedir. Bu bozukluk, aile içi çatışmalara ve akademik sorunlara yol açabilir.
Belirtileri Nelerdir?
KOB’li çocuklarda en az 6 ay süren öfke patlamaları, tartışmacı tavır ve kinci davranışlar gözlenir. Sık görülen belirtiler arasında yetişkinlerle sürekli tartışma, kuralları kasıtlı şekilde çiğneme, başkalarını hataları için suçlama ve kolayca sinirlenme yer alır. Bu davranışlar ev, okul veya sosyal ortamlardan en az birinde görülmelidir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Bozukluğun gelişiminde biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir. Beyindeki nörotransmitter dengesizlikleri, genetik yatkınlık ve travmatik yaşam olayları tetikleyebilir. Aile içi şiddet, tutarsız disiplin yöntemleri veya ebeveyn reddi gibi durumlar riski artırır. DEHB veya kaygı bozukluğu olan çocuklarda daha sık görülür.
Teşhis Süreci Nasıl İşler?
Tanı için çocuk psikiyatristi kapsamlı bir değerlendirme yapar. Aile görüşmesi, öğretmen raporları ve standart davranış ölçekleri kullanılır. DSM-5 kriterlerine göre en az 4 belirtinin 6 aydır devam etmesi gerekir. Ayırıcı tanıda davranım bozukluğu, depresyon ve DEHB dışlanmalıdır.
Tedavi Yöntemleri
- Bilişsel Davranışçı Terapi: Çocuğa öfke kontrolü ve problem çözme becerileri kazandırır.
- Aile Eğitimi: Ebeveynlere tutarlı sınır koyma ve olumlu pekiştirme teknikleri öğretilir.
- Okul Temelli Müdahaleler: Öğretmenlerle işbirliği yapılarak davranış planları oluşturulur.
- İlaç Tedavisi: Eşlik eden DEHB veya depresyon varsa hekim kontrolünde kullanılır.
Ebeveynlere Öneriler
- Net kurallar koyun ve sonuçlarını tutarlı uygulayın.
- Olumlu davranışları anında ödüllendirin.
- Çatışma anlarında sakin kalmaya çalışın.
- "Zaman aşımı" yöntemiyle öfke nöbetlerini yönetin.
- Haftalık aile toplantıları düzenleyin.
Prognoz ve Uzun Vadeli Seyir
Erken müdahale edilen vakalarda %70’e varan iyileşme sağlanabilir. Tedavi edilmezse davranım bozukluğuna, madde kullanımına veya antisosyal kişilik bozukluğuna dönüşebilir. 8 yaşından önce başlayan semptomlar daha ciddi seyreder.
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
Davranışlar okul başarısını etkiliyorsa, aile ilişkilerini bozuyorsa veya çocuğun sosyal hayatını engelliyorsa acilen çocuk psikiyatristine başvurulmalıdır. Şiddet içeren davranışlar veya kendine zarar verme durumlarında acil müdahale gerekir.
