Hamilelik kolestazı, gebeliğin özellikle son trimesterinde ortaya çıkan karaciğer fonksiyon bozukluğudur. Safra asitlerinin karaciğerden bağırsağa akışının engellenmesi sonucu gelişir ve şiddetli kaşıntıyla kendini gösterir. Annede rahatsızlığa yol açmasının yanı sıra fetüs için de önemli riskler taşır.
Hamilelik Kolestazının Nedenleri
Bu durumun kesin nedeni bilinmemekle birlikte hormonlar ve genetik yatkınlık önemli rol oynar. Östrojen ve progesteron seviyelerindeki artış, safra kanallarının işlevini bozar. Ailede kolestaz öyküsü olanlarda risk 10-15 kat daha fazladır. Çoğul gebelikler ve 35 yaş üstü hamilelikler de risk faktörleri arasındadır.
Belirtiler ve Tanı Süreci
- Ana Belirti: Avuç içi ve ayak tabanında başlayıp tüm vücuda yayılan şiddetli kaşıntı (genellikle döküntüsüz)
- Diğer Bulgular: İdrarda koyulaşma, dışkı renginde açılma, halsizlik ve iştah kaybı
- Tanı Yöntemleri:
- Karaciğer fonksiyon testleri (ALT, AST, GGT yüksekliği)
- Serum safra asidi düzeyi ölçümü (10 μmol/L üzeri tanı koydurucu)
- Hepatit taramaları ve karaciğer ultrasonu
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi:
- Ursodeoksikolik asit (UDCA): Safra akışını düzenler ve kaşıntıyı %70 oranında azaltır
- Antihistaminikler: Kaşıntı kontrolünde destekleyici rol oynar
- Fetal İzlem:
- Haftalık NST ve biyofizik profil
- Doppler ultrason ile plasental akım kontrolü
- Doğum Planlaması:
- Risk nedeniyle genellikle 37-38. haftalarda doğum önerilir
Anne ve Bebek İçin Riskler
- Fetal Riskler:
- Erken doğum (%60)
- Mekonyum aspirasyonu
- Ani fetal ölüm (safra asitleri >40 μmol/L’de risk 3 kat artar)
- Maternal Riskler:
- Vitamin K eksikliğine bağlı kanamalar
- Postpartum kanama
- Sonraki gebeliklerde %70 nüks riski
Yönetim ve Önlemler
- Beslenme: Düşük yağlı diyet, E ve K vitamini takviyesi
- Cilt Bakımı: Mentollü losyonlar ve soğuk kompresle kaşıntı kontrolü
- Laboratuvar Takibi: Haftalık karaciğer fonksiyon testleri
- Doğum Sonrası: Belirtiler genellikle 4-6 haftada kaybolur, ancak karaciğer testleri 3 ay takip edilmelidir
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
- Şiddetli karın ağrısı veya sarılık gelişimi
- Fetal hareketlerde azalma
- Kanama belirtileri (burun kanaması, idrarda kan)
Hamilelik kolestazı multidisipliner yaklaşım gerektirir. Kadın doğum uzmanı, gastroenterolog ve perinatolog işbirliğiyle yönetilmesi hayati önem taşır. Erken tanı ve agresif tedavi, anne-bebek sağkalımını önemli ölçüde artırır.
