Geniz tümörü, burun boşluğunun arka kısmıyla boğazın üst bölgesini birleştiren nazofarenks alanında gelişen anormal doku büyümeleridir. Bu tümörler iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) olabilir. Kötü huylu türlerin başında nazofarenks karsinomu gelir. Epstein-Barr virüsü (EBV) enfeksiyonu, bu tümörlerin gelişiminde önemli bir rol oynar.
Geniz Tümörü Türleri ve Özellikleri
Nazofarenks tümörleri histolojik yapılarına göre sınıflandırılır. Tip 1 (skuamöz hücreli karsinom) daha az agresifken, Tip 2-3 (non-keratinize ve bazaloid) EBV ile güçlü ilişkilidir. İyi huylu tümörler arasında anjiofibrom genç erkeklerde sık görülürken, papillomlar nadirdir. Malign tümörler lenf bezlerine hızla yayılma eğilimi gösterir.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
- Epstein-Barr Virüsü: Vakaların %95’inde EBV DNA’sı tespit edilir.
- Genetik Yatkınlık: Asya kökenli bireylerde HLA gen varyantları riski artırır.
- Beslenme Alışkanlıkları: Tuzlanmış balık ve nitrat içeren gıdaların sık tüketimi.
- Çevresel Etkenler: Formaldehit maruziyeti ve sigara kullanımı.
- Kronik Burun İltihabı: Uzun süreli sinüzit öyküsü.
Belirtiler ve İşaretler
Erken evrede semptomlar silik olabilir. İlerledikçe:
- Tek taraflı burun tıkanıklığı ve kanlı burun akıntısı
- İşitme kaybı, kulak çınlaması veya tek taraflı orta kulak sıvısı
- Boyunda ağrısız lenf bezi şişliği (en sık belirti)
- Yüzde uyuşma, çift görme veya yutma güçlüğü
- Geçmeyen baş ağrısı ve yüz ağrısı
Teşhis Yöntemleri
Tanıda çok yönlü yaklaşım gerekir:
- Endoskopik Muayene: Fleksibl nazofaringoskopi ile tümör görüntülenir.
- Biyopsi: Şüpheli dokudan alınan örnek histopatolojik incelemeye gönderilir.
- Görüntüleme: Kontrastlı BT ve MRI tümör boyutunu, komşu doku tutulumunu ve metastazı değerlendirir.
- EBV Testleri: Kanda EBV DNA seviyeleri ve VCA-IgA antikorları ölçülür.
- PET-CT: Uzak metastaz taraması için altın standarttır.
Tedavi Protokolleri
Tedavi tümör evresine ve tipine göre planlanır:
- Radyoterapi: Erken evre tümörlerde birincil tedavidir. IMRT teknolojisi ile sağlıklı dokular korunur.
- Kemoterapi: Cisplatin bazlı rejimler ileri evrelerde radyoterapi ile eş zamanlı kullanılır.
- Cerrahi: Sadece radyoterapiye dirençli tümörlerde veya boyun diseksiyonu için tercih edilir.
- Hedefe Yönelik Tedavi: EGFR inhibitörleri (Cetuximab) nüks vakalarda kullanılır.
- İmmünoterapi: PD-1 inhibitörleri (Pembrolizumab) metastatik hastalıkta sağkalımı uzatır.
Komplikasyonlar ve Takip
Tedavi sonrası:
- Ağız kuruluğu, tat alma bozukluğu ve tiroid fonksiyon kaybı
- Boyun hareketlerinde kısıtlılık ve fibrozis
- İşitme kaybı veya temporal lob nekrozu
Takip programları ilk 2 yıl 3 ayda bir, sonraki 3 yıl 6 ayda bir kontrolü içerir. Her kontrolde endoskopi ve EBV DNA testi tekrarlanır.
Korunma Stratejileri
- EBV aşısı üzerine çalışmalar devam etmektedir.
- Tuzlu balık ve işlenmiş et tüketimini sınırlamak.
- Endüstriyel kimyasallara maruziyette koruyucu ekipman kullanmak.
- Kronik burun şikayetlerinde erken kulak-burun-boğaz muayenesi.
Yaşam Tarzı Önerileri
Tedavi sürecinde:
- Yüksek proteinli beslenme ile kilo kaybı önlenmeli.
- Tükürük artırıcı şekersiz sakız veya yapay tükürük kullanılmalı.
- Fizik tedavi ile boyun hareket açıklığı korunmalı.
