Delikli el hastalığı (pitted keratolysis), özellikle avuç içi ve ayak tabanında küçük çukurlar şeklinde kendini gösteren bakteriyel bir cilt enfeksiyonudur. Nemli ortamlarda çoğalan bakterilerin keratin tabakasını parçalamasıyla oluşur. El terlemesi yoğun olan kişilerde ve sürekli nemle temas eden meslek gruplarında (aşçılar, balıkçılar) daha sık görülür.
Hastalığın Başlıca Nedenleri
En yaygın etkenler Corynebacterium ve Dermatophilus cinsi bakterilerdir. Bu bakteriler, terleme sonucu oluşan nemli ortamlarda hızla çoğalır. Uzun süreli eldiven kullanımı, ayakkabı içinde kapalı kalan eller veya yetersiz hijyen riski artıran faktörlerdir. Diyabet hastaları ve bağışıklık sistemi zayıf bireylerde enfeksiyona yatkınlık daha yüksektir.
Belirtiler ve Klinik Görünüm
Hastalığın karakteristik bulgusu, avuç içinde 1-3 mm çapında yüzeyel çukurlardır. Bu çukurlar genellikle gruplar halinde ve simetrik dağılım gösterir. Çevresinde hafif kızarıklık olabilir. İleri vakalarda şiddetli koku ve kaşıntı eşlik eder. Çukurların içi beyazımsı bir maddeyle doludur ve bastırıldığında hafif ağrı hissedilebilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı çoğunlukla klinik muayene ile konulur. Wood lambası incelemesinde sarı-yeşil floresan görülmesi tipiktir. Şüpheli durumlarda lezyondan alınan kazıntı örneğinin mikroskopik incelemesi veya kültür testi yapılabilir. Ayırıcı tanıda mantar enfeksiyonları ve sedef hastalığı dikkate alınmalıdır.
Tedavi Yaklaşımları
Birincil tedavi topikal antibiyotikler ve antiseptik solüsyonlardır. Klindamisin veya eritromisin içeren kremler günde iki kez uygulanır. Şiddetli vakalarda %20 alüminyum klorür solüsyonu terlemeyi azaltır. Ağızdan antibiyotik (örn. siprofloksasin) sadece yaygın enfeksiyonlarda önerilir. Tedavi süresi genellikle 2-4 haftadır.
Evde Uygulanabilecek Destekleyici Yöntemler
- El hijyeni için pH nötr sabunlar kullanılmalı
- Günde iki kez siyah çay kompresi (tanen asidi etkisiyle)
- Ayaklar için: Karbonatlı su banyosu (1 litre su + 2 yemek kaşığı karbonat)
Korunma Stratejileri
Ellerin sürekli nemli kalmasını önlemek kritiktir. Pamuklu eldivenler yerine nefes alabilen nitril eldivenler tercih edilmeli. İş sonrası eller mutlaka kurutulmalı ve antibakteriyel losyonlar kullanılmalı. Terlemeyi azaltmak için alüminyum içeren antiperspirantlar etkilidir.
İhmal Edilirse Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen vakalarda çukurlar derinleşerek ağrılı ülserlere dönüşebilir. Bakteriler tırnak yatağına yayılım göstererek paronişiye (dolama) neden olabilir. Nadiren lenf bezlerinde şişme veya selülit gelişebilir.
Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?
Çukurların büyümesi, sarı iltihap akıntısı veya ateş gibi belirtilerde acilen dermatoloğa gidilmeli. Diyabet hastalarında enfeksiyon hızla yayılabileceğinden ilk belirtide uzmana danışılmalı.
