Cilt beyazlama hastalığı (vitiligo), cilde renk veren melanosit hücrelerinin kaybı sonucu oluşan beyaz lekelerle karakterize kronik bir deri hastalığıdır. Dünya nüfusunun yaklaşık %1-2’sini etkileyen bu durum, fiziksel olduğu kadar psikolojik etkileriyle de yaşam kalitesini düşürebilir.
Vitiligo Nedir?
Vitiligo, melanin pigmenti üreten hücrelerin hasar görmesiyle ortaya çıkan bir otoimmün bozukluktur. Vücutta süt beyazı, keskin sınırlı lekeler şeklinde kendini gösterir. En sık yüz, el, kol, ayak ve genital bölgelerde görülür. Hastalık her yaşta başlayabilse de vakaların %50’si 20 yaş öncesinde ortaya çıkar.
Nedenleri ve Tetikleyici Faktörler
Vitiligonun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bağışıklık sisteminin melanositlere saldırması ana mekanizma olarak kabul edilir. Genetik yatkınlık (ailede vitiligo öyküsü), tiroid hastalıkları, diyabet, pernisiyöz anemi gibi otoimmün bozukluklar riski artırır. Stres, güneş yanığı veya kimyasal maruziyet gibi çevresel faktörler de tetikleyici olabilir.
Belirtiler ve Tipleri
- Lekeler: Süt beyazı, simetrik veya asimetrik dağılımlı, zamanla genişleyebilen yamalar.
- Saç Beyazlaması: Etkilenen bölgelerde saç, kaş veya kirpiklerde erken beyazlama.
- Tipler:
Segmental vitiligo: Tek taraflı, hızlı ilerleyen lokalize lekeler.
Segmental olmayan vitiligo: Vücudun her iki tarafında simetrik yayılım.
Teşhis Yöntemleri
Tanı dermatolojik muayene ile konulur. Wood ışığı ile lekelerin sınırları belirginleştirilir. Otoimmün hastalık taraması için tiroid fonksiyon testleri, ANA ve B12 seviyeleri istenebilir. Pityaizis alba, mantar enfeksiyonları ve albinizm gibi benzer görünümlü durumlar ayırt edilmelidir.
Tedavi Seçenekleri
Tedavi lekelerin yayılmasını durdurmayı ve re-pigmentasyonu hedefler:
- Topikal Tedaviler:
Kortikosteroid kremler: Başlangıç evresinde etkilidir.
Kalsinörin inhibitörleri: Tacrolimus gibi ilaçlar yüz bölgesinde güvenle kullanılır. - Fototerapi:
Dar bant UVB: Haftada 2-3 seans, %70’e varan başarı oranı.
Excimer lazer: Lokal lekelerde hedefe yönelik tedavi. - Cerrahi Yöntemler:
Minigrefting: Stabil vitiligoda sağlıklı deriden alınan mikro greftlerin uygulanması. - Depigmentasyon: Yaygın vitiligoda kalan pigmentli alanların monobenzone ile açılması.
Psikolojik Etkiler ve Yaşam Kalitesi
Vitiligolu bireylerde özgüven kaybı, sosyal izolasyon ve depresyon riski artar. Psikoterapi ve destek grupları önemlidir. Kamuflaj için kozmetik kapatıcılar (Dermablend) veya kendinden bronzlaştırıcı ürünler kullanılabilir. Güneş koruyucu (SPF 50+) kullanımı, lekelerin güneş yanığı riskine karşı korunmasında kritiktir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Ciltte ani beyaz lekeler fark edildiğinde, mevcut lekeler hızla büyüyorsa veya saç/kıl renginde beyazlama başladığında dermatoloğa gidilmeli. Gebelikte vitiligo tedavisi için mutlaka uzman onayı alınmalıdır.
Korunma ve Yönetim Önerileri
- Stres yönetimi (yoga, meditasyon).
- Dengeli beslenme (antioksidan zengini gıdalar).
- Kimyasallardan kaçınma (özellikle fenol içeren temizlik ürünleri).
