Bacakta pıhtı (Derin Ven Trombozu – DVT), toplardamarlarda kan pıhtısı oluşmasıyla ortaya çıkan ciddi bir tıbbi durumdur. Tedavi edilmezse akciğere pıhtı atması (pulmoner emboli) gibi hayati risk taşıyan komplikasyonlara yol açabilir. Türkiye’de her yıl yaklaşık 30.000 kişi bu sorunla karşılaşmaktadır.
Bacakta Pıhtı Neden Oluşur?
Pıhtı oluşumunun temel nedeni kan akışının yavaşlaması, damar hasarı veya kanın pıhtılaşma eğiliminin artmasıdır. Uzun süre hareketsiz kalmak (uzun uçak yolculukları, yatak istirahati), ameliyat sonrası dönem, kanser, genetik pıhtılaşma bozuklukları, hamilelik ve doğum kontrol hapları en yaygın risk faktörleridir. Yaşlılık ve obezite de riski artırır.
Belirtiler Nasıl Tanınır?
- Şişlik: Tek bacakta (özellikle baldır veya uylukta) ani ve belirgin şişme
- Ağrı: Bacağı hareket ettirirken veya dokununca artan kramp benzeri ağrı
- Isı Değişimi: Etkilenen bölgede ciltte sıcaklık artışı
- Renk Değişikliği: Bacakta kızarıklık veya morarma
- Damar Belirginleşmesi: Yüzeyel damarların barizleşmesi
Teşhis Yöntemleri
- Doppler Ultrason: Pıhtının yeri ve büyüklüğünü tespit eden altın standart yöntem.
- D-dimer Testi: Kandaki pıhtılaşma belirteçlerini ölçer (yüksek çıkması DVT şüphesini destekler).
- MR Venografi: Nadiren pelvis bölgesindeki pıhtılar için kullanılır.
Tedavi Protokolleri
- Antikoagülan İlaçlar:
- Enjeksiyon: Heparin veya düşük molekül ağırlıklı heparin (ilk 5-10 gün).
- Oral İlaçlar: Warfarin, rivaroksaban veya apiksaban (3-6 ay süreyle).
- Kompresyon Çorapları:
- Bacak şişliğini azaltmak ve post-trombotik sendromu önlemek için 20-30 mmHg basınçlı çoraplar.
- Trombolitik Tedavi:
- Büyük pıhtılarda damar içine pıhtı eritici ilaç verilmesi (kanama riski nedeniyle sınırlı kullanılır).
- Filtre Uygulaması:
- Antikoagülan kullanamayan hastalarda karın ana toplardamarına (VCI) pıhtı tutucu filtre yerleştirilmesi.
Risk Grupları ve Korunma
Yüksek Riskli Kişiler:
- Kalça/diz protez ameliyatı geçirenler
- Aktif kanser hastaları
- Felç geçirmiş bireyler
- Genetik pıhtılaşma bozukluğu olanlar
Önleme Stratejileri:
- Uzun yolculuklarda 2 saatte bir kısa yürüyüşler yapmak.
- Bacak egzersizleri (ayak bileği çevirme, parmak ucu kaldırma).
- Ameliyat sonrası erken mobilizasyon.
- Dehidrasyondan kaçınmak için günde 2-3 litre su tüketimi.
Acil Durum İşaretleri
Aşağıdaki belirtilerde acil servise başvurulmalıdır:
- Nefes darlığı ve göğüs ağrısı (pıhtının akciğere atma şüphesi).
- Kan tükürme veya şiddetli baş dönmesi.
- Bacakta ani his kaybı veya soğukluk (nadir ama ciddi bir komplikasyon).
İyileşme Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Doktorun önerdiği süre boyunca antikoagülanları düzenli kullanmak.
- Kompresyon çoraplarını 2 yıl boyunca gündüz süresince giymek.
- Sigarayı bırakmak ve ideal kiloyu korumak.
- Tekrarlayan DVT riski olanlarda genetik test yaptırmak.
