Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal iletişimde zorluklar ve tekrarlayan davranışlarla karakterize nörogelişimsel bir durumdur. Ebeveynlerin en sık sorduğu sorulardan biri, otizmin ne zaman fark edilebileceğidir. İşte bu konuda bilinmesi gerekenler:

Otizmin İlk İşaretleri Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Otizm belirtileri genellikle 12-18 aylıkken gözlemlenmeye başlar. Bazı çocuklarda 6. aydan itibaren erken sinyaller görülebilir. Örneğin, bebeğin ismine tepki vermemesi veya göz teması kurmaktan kaçınması dikkat çekici olabilir. Ancak kesin tanı için çoğunlukla 2-3 yaş beklenir, çünkü sosyal ve dil becerilerinin gelişiminin daha net izlenmesi gerekir.

Erken Dönemde Dikkat Edilmesi Gereken Belirtiler

• Göz Teması Eksikliği: Bebeklerin çoğu 6. ayda göz teması kurar. Otizmli çocuklarda bu davranış sınırlıdır.
• İsme Tepkisizlik: 12 aylıkken adı söylendiğinde dönüp bakmama.
• Ortak Dikkat Eksikliği: Bir nesneyi işaret ederek göstermeme veya yetişkinin işaretini takip etmeme.
• Taklit Becerilerinin Zayıflığı: El çırpma, öpücük gönderme gibi basit taklitlerin olmaması.
• Dil Gelişiminde Gecikme: 16 aylıkken tek kelime, 24 aylıkken iki kelimeli cümle kullanmama.

Tanı Süreci Nasıl İşler?
Otizm tanısı, çocuk psikiyatristi veya nörolog tarafından konulur. Süreç şu adımları içerir:

1. Gelişimsel Tarama: 18 ve 24. aylarda rutin kontrollerde M-CHAT gibi testler uygulanır.
2. Kapsamlı Değerlendirme: ADOS-2 (Otizm Tanı Gözlem Ölçeği) gibi standart araçlarla davranışlar gözlemlenir.
3. Aile Görüşmesi: Ebeveynlerden çocuğun gelişim öyküsü detaylı şekilde alınır.

Erken Teşhis Neden Önemli?
Erken müdahale programları (özel eğitim, konuşma terapisi), çocuğun iletişim ve sosyal becerilerini önemli ölçüde geliştirebilir. Araştırmalar, 3 yaşından önce başlanan terapilerin beyin plastisitesini artırdığını gösteriyor.

Yanlış Bilinenler ve Doğruları

• Yanlış: "Otizm geç konuşan her çocukta vardır."
  Doğru: Dil gecikmesi tek başına otizm belirtisi değildir. Diğer sosyal işaretlerle birlikte değerlendirilir.
• Yanlış: "Aşılar otizme neden olur."
  Doğru: Bilimsel çalışmalar, aşılar ile otizm arasında bağlantı olmadığını kanıtlamıştır.

Ebeveynlere Öneriler

• Çocuğunuzun gelişimini ASQ (Ages and Stages Questionnaire) gibi araçlarla düzenli takip edin.
• Şüphe duyduğunuzda vakit kaybetmeden bir uzmana başvurun.
• Erken tanı alan çocuklar için Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden destek isteyin.

Risk Faktörleri Nelerdir?

• Ailede otizm öyküsü olması,
• Prematüre doğum veya düşük doğum ağırlığı,
• Anne karnında enfeksiyon veya bazı ilaçlara maruziyet riski artırabilir.