Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal iletişimde zorluklar ve tekrarlayan davranışlarla karakterize nörogelişimsel bir durumdur. Erken teşhis, çocuğun gelişimsel potansiyelini maksimize etmek için kritik öneme sahiptir. İşte otizmin erken belirtileri ve ailelerin dikkat etmesi gereken ipuçları:

Otizmin Erken Belirtileri
Otizm belirtileri genellikle 18-24 aylık dönemde fark edilir. İlk işaretler arasında göz teması kurmama, ismiyle seslenildiğinde tepki vermeme ve yaşıtlarıyla iletişim kurmaktan kaçınma yer alır. Bazı çocuklar nesneleri sıraya dizme veya dönen cisimlere aşırı ilgi gibi tekrarlayan davranışlar sergiler. Dil gelişiminde gecikme (örneğin, 16 aylıkken hiç kelime kullanmama) veya öğrenilen kelimeleri kaybetme de önemli uyarıcılardır.

Sosyal İletişimdeki Zorluklar
Otizmli çocuklar, başkalarının duygularını anlamakta veya kendi duygularını ifade etmekte zorlanabilir. Jest ve mimik kullanımı sınırlı olabilir; örneğin, bir şeyi işaret etme veya "bay bay" yapma gibi davranışları göstermeyebilirler. Oyunlarda hayali senaryolar kurmak yerine (örneğin, oyuncak bebeği beslemek), nesneleri mekanik şekilde düzenlemeyi tercih edebilirler.

Tekrarlayan Davranışlar ve Duyusal Hassasiyet
Sallanma, el çırpma veya belirli seslere aşırı tepki verme gibi stereotipik hareketler sık görülür. Bazı çocuklar parlak ışıklardan, yüksek sesten veya dokunsal uyaranlardan (giysi etiketleri, bazı kumaşlar) rahatsız olabilir. Aynı rutinlere sıkı sıkıya bağlılık ve değişikliklere karşı direnç de dikkat çeken özelliklerdendir.

Tanı Süreci Nasıl İşler?
Otizm tanısı, çocuk psikiyatristleri veya nörologlar tarafından klinik gözlem ve standart testlerle (ADOS-2, M-CHAT) konulur. Aile öyküsü, gelişimsel basamakların değerlendirilmesi ve davranışsal gözlemler tanıda belirleyicidir. Erken tanı için 18. ve 24. aylık rutin kontrollerde tarama testleri uygulanmalıdır.

Aileler Ne Yapmalı?

• Erken Müdahale Programları: Dil terapisi, ergoterapi ve özel eğitimle desteklenen programlar etkilidir.
• Ev İçi İletişim: Resimli kartlar veya işaret dili gibi alternatif iletişim yöntemleri geliştirilebilir.
• Duyusal Uyum: Çocuğun hassasiyetlerine uygun bir çevre düzenlemesi yapılmalıdır.

Yaygın Yanlış Bilgiler

• Aşılar ve Otizm: Bilimsel çalışmalar, aşıların otizmle ilişkisi olmadığını kanıtlamıştır.
• Ebeveyn Tutumu: Otizm, soğuk ebeveynlikle değil, nörobiyolojik faktörlerle ilişkilidir.

Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
Çocuğunuz 12 aylıkken hiç heceleme yapmıyorsa, 16 aylıkken tek kelime söylemiyorsa veya 2 yaşında iki kelimeli cümleler kuramıyorsa bir uzmana başvurun. Ayrıca sosyal etkileşimden kaçınma veya dil becerilerinde gerileme varsa acilen değerlendirme yapılmalıdır.