Uyum Bozukluğu Nedir?

Kişinin hayatında stresli bir olay, uzun ve aşırı derecede olumsuz etkiye sahip ise bu kişide yaygın anksiyete (kaygı bozukluğu) bozukluğu, adaptasyon problemleri ve umursamaz ya da pervasızca davranışlar şeklinde karakterize olan uyum bozukluğundan söz edilebilir.

Uyum bozukluğu bazen “tepkisel depresyon” olarak da adlandırılmaktadır. Kişilerin strese olan tepkisi beklenenden daha şiddetlidir ve kişinin sosyal, mesleki veya akademik hayatında önemli bozulmalara neden olabilir. 

Aşırı tepkinin nedeni tek bir olayla (evlilik, boşanma, iş kaybı vb) ya da iş hayatındaki problemler ile evlilikteki sıkıntıların çakışması gibi birden fazla olayın gerçekleşmesi ile bağlantılı olabilir. Çocuklar, ebeveynlerin devamlı kavgasına şahit olması ya da yeni okulundaki arkadaşları ile ilişkilerindeki sorunlar nedeniyle de belli bir stres eşiğini aşarak uyum bozuklukları yaşayabilirler. Ciddi uyum bozukluğu yaşayan kişiler, askerliğe sevk öncesinde veya askerlik süresi içerisinde askeri hastanelerin vereceği rapor ile “askerliğe elverişli değildir” çürük raporu alarak askerlik yükümlülüklerini sona erdirebilirler.

Uyum Bozukluğunun Belirtileri  

Belirti veya şikayetler, uyum bozukluğunun tipine bağlı olmasının yanında kişiden kişiye değişen bir yapıdadır. Kişiler, çeşitli travma veya olaylar nedeniyle her zamankinden daha fazla stres yaşadıklarında hayatlarında duygusal ve davranışlar değişiklikler meydan gelir. Kişilerin kendileri ve hayat hakkında düşüncesi üzerinde ve bu düşüncelerin eyleme veya davranışa dönüşmesinde uyum bozukluklarının ciddi bir kontrol gücü vardır. Uyum bozukluğunun kişiler üzerindeki etkileri şunlardır: 

• Kişiler kendilerini hüzünlü ve umutsuz hissederler, ayrıca keyif aldıkları şeyleri yapmaktan keyif alamaz hale gelirler.
• Sık sık ağlama atakları geçirebilirler
• Kişiler tedirgin, gergin, sinirli ve aşırı stresli olabilirler
• Uyku ve iştahsızlık problemleri 
• İş, okul veya aile hayatında dikkat eksikliği
• Bunalmışlık hissi
• Yardım etmek isteyen sosyal çevreye ilgisizlik
• Günlük aktiviteleri (fatura ödeme, alışveriş yapma vb) yapmaktan kaçınma
• İntihar düşüncesi veya davranışı

Uyum bozukluğunun belirtileri stresli bir olayın gelişmesini takiben 3 ay içersinde başlar ve stres kaynağı olayın ortadan kalmasını takiben 6 ay içersinde son bulur. Bazen işsizlik gibi stres kaynakları varlığında kalıcı veya kronik uyum bozuklukları 6 aydan fazla sürebilir.

Uyum Bozukluğunun Nedenleri

Uyum bozuklukları temelinde hayattaki bir takım ciddi değişimler veya kişileri yoğun stres altına sokan olaylar vardır. Genetik nedenler, kişilerin yaşadıkları deneyimler ve zorlayıcı yaşam olayları kişilerde çeşitli duygusal ve davranışsal belirtilerin nedeni olmaktadır. Aşağıdaki nedenlere bağlı olarak kişilerde uyum bozukluğu ortaya çıkma olasılığı artmaktadır:

• Evlilik ya da boşanma ile ilgili problemler
• Sosyal ilişkilerdeki sıkıntılar veya kişilerarası problemler 
• Kişilerin emeklilik dönemindeki yaşadığı boşluklar
• Çiftlerin bebek sahibi olma dönemleri
• Çocuk veya gençlerin okul değişikliklerine bağlı yaşam değişikleri
• İş kaybı, sevilen birisinin vefatı veya yaşanılan mali krizlere bağlı gelişen olumsuz durumlar
• Fiziksel saldırılar, savaş veya doğal afet gibi hayatı tehdit eden deneyimler 
• Yaşanılan tıbbi problemler veya problemli komşular ile yaşamak zorunluğu gibi devam eden stres 
• Okul veya iş hayatındaki problemli dönemler

Kişilerin hayatındaki deneyimler stres ile başa çıkma şekilleri üzerinde olumsuz etki yaratabilir. Örneğin, aşağıdaki durumlar ile birlikte kişilerde bir uyum bozukluğu gelişebilir:

• Çocukluk döneminden kazanılan ve halen devam eden belirgin stres
• Kişilerde diğer mental ve ruhsal problemler
• Aynı anda birçok zorlu yaşam şartları ile mücadele etmek 

Uyum Bozukluğu için Hangi Doktor ve Bölüme, Ne Zaman Gidilmeli?

Uyum bozuklukları yaşayan kişiler, hastanelerin psikiyatri ya da klinik psikoloji bölümünden randevu alarak psikiyatrist veya klinik psikolog ile görüşmesi gerekir. 

Genellikle stres yaratan faktörler geçicidir ve zaman içinde kişiler bu faktörler ile başa çıkmayı öğrenirler. Yaşanılan stres hafiflediği zaman, uyum bozukluğuna bağlı belirtiler de düzelir. Ancak bazen stres hayatın değişmeyen bir parçası olarak kalır. Bazen de yeniden stres yaratan olaylar ortaya çıkar ve aynı duygusal mücadeleler tekrar tekrar verilir

Verilen mücadeleye devam etmekte gün geçtikçe zorlanan kişilerin profesyonel bir destek alması gerekli olabilir. Çocukların uyumu ve davranışları hakkında endişeleri olan ailelerin çocuklarının doktoru ile görüşmesi daha iyi sonuçlar verecektir.  

Uyum bozukluğu yaşayan bir kişinin kendine veya başka birine zarar verme riski var ise:

• Kişiye zor olan soruyu sorun: “İntihar etmeyi mi düşünüyorsunuz?”
• Kişileri yargılamadan dinleyin
• Acil profesyonel bir destek almak için 112’yi arayın
• Profesyonel bir yardım gelene kadar kişiyle birlikte kalın
• Herhangi bir silah, ilaç veya potansiyel olarak zararlı nesneleri ortamdan uzaklaştırmaya çalışın