Trigliserid yüksekliği, kanda bulunan yağ türlerinden birinin normal sınırların üzerine çıkmasıdır. Yetişkinlerde 150 mg/dL’yi aşan değerler hipertrigliseridemi olarak tanımlanır. Bu durum, kalp krizi, inme ve pankreatit gibi ciddi sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.
Trigliserid Yüksekliğinin Başlıca Nedenleri
- Beslenme Alışkanlıkları: Rafine şeker, trans yağlar ve alkol tüketiminin fazla olması
- Hareketsiz Yaşam: Fiziksel aktivite eksikliği
- Genetik Faktörler: Ailevi hiperlipidemi (örn. Chylomicronemia sendromu)
- Metabolik Sorunlar: Kontrolsüz diyabet, hipotiroidi veya böbrek hastalıkları
- İlaçlar: Diüretikler, beta blokerler veya östrojen içeren ilaçlar
Belirtiler ve Tanı Süreci
Trigliserid yüksekliği genellikle sessiz seyreder ve rutin kan testlerinde tespit edilir. Değerler 500 mg/dL’yi aştığında pankreatit riski artar; bu durumda şiddetli karın ağrısı, bulantı ve kusma görülebilir. Tanı için açlık lipid paneli yapılır. 12 saatlik açlık sonrası ölçülen 150-199 mg/dL arası sınırda, 200-499 mg/dL arası yüksek, 500 mg/dL üzeri ise çok yüksek kabul edilir.
Riskleri ve Komplikasyonlar
- Kardiyovasküler Hastalıklar: Damar sertliği (ateroskleroz) riskini 3 kat artırır
- Akut Pankreatit: Trigliserid >1000 mg/dL olduğunda hayatı tehdit eden iltihaplanma
- Metabolik Sendrom: İnsülin direnci ve abdominal obezite ile bağlantılı
- Karaciğer Yağlanması: Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığına (NAYKH) yol açabilir
Tedavi Yaklaşımları
-
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Diyet Düzenlemesi: Rafine karbonhidratları kısıtlayıp, omega-3 kaynakları (somon, ceviz) ve lifli gıdaları artırmak
- Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu aktivite (hızlı yürüyüş, yüzme)
- Alkol ve Şeker Kısıtlaması: Günde 1 kadehten fazla alkol tüketmemek
-
İlaç Tedavileri:
- Fibratlar: Fenofibrat, trigliseridi %50’ye varan oranda düşürür
- Nikotinik Asit: HDL’yi yükselterek trigliseridi düşürür
- Omega-3 Takviyeleri: Reçeteli balık yağı preparatları (EPA+DHA)
- Statinler: Özellikle LDL kolesterolü yüksekse tercih edilir
Beslenme Önerileri
- Tüketilmesi Gerekenler: Zeytinyağı, avokado, yağlı balıklar, tam tahıllar
- Sınırlanması Gerekenler: Beyaz ekmek, tatlılar, işlenmiş etler, kızartmalar
- Örnek Menü: Kahvaltıda yulaf ezmesi + ceviz, öğle yemeğinde ızgara balık + yeşil salata
Takip ve Önleme
Risk grubundaki kişilerin yılda en az bir kez lipid paneli yaptırması gerekir. Ailesinde kalp hastalığı öyküsü olanlar, diyabetliler ve obezite sorunu yaşayanlar daha sık kontrole gitmelidir. Trigliserid düzeyi normale döndükten sonra bile sağlıklı yaşam alışkanlıklarının sürdürülmesi kritiktir.
