Sjögren Sendromu, bağışıklık sisteminin kendi salgı bezlerine saldırması sonucu gelişen kronik bir otoimmün hastalıktır. Özellikle gözyaşı ve tükürük bezlerini hedef alarak "kuru göz" ve "kuru ağız" gibi temel semptomlara yol açar. Bu makalede, Sjögren Sendromu’nun nedenleri, tanı süreci, tedavi seçenekleri ve günlük yaşamda dikkat edilmesi gerekenler detaylıca ele alınacaktır.
Sjögren Sendromu Nedir?
Vücudun savunma mekanizmasının hatalı çalışmasıyla ortaya çıkan bu hastalık, ekzokrin bezlerin iltihaplanmasına bağlı fonksiyon kaybına neden olur. Primer (tek başına) veya sekonder (romatoid artrit, lupus gibi hastalıklarla birlikte) olarak iki formda görülür. Kadınlarda, özellikle 40-60 yaş aralığında 9 kat daha sık rastlanır.
Belirtiler ve Klinik Tablo
- Temel Semptomlar:
- Gözlerde yanma, kum hissi, ışığa hassasiyet
- Ağız kuruluğu, yutma güçlüğü, tat alma bozukluğu
- Şişmiş tükürük bezleri (parotis)
- Sistemik Bulgular:
- Eklem ağrısı ve kas tutulumu
- Ciltte kuruluk ve vajinal kuruluk
- Yorgunluk, uzun süreli halsizlik
- Akciğer (kuru öksürük) ve böbrek tutulumu
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık ve çevresel tetikleyiciler (EBV, hepatit C gibi viral enfeksiyonlar) rol oynar. HLA-DR gen varyantları taşıyanlarda, aile öyküsü olanlarda ve östrojen düzeyi düşük menopozal kadınlarda risk artar.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda uluslararası kriterler (ACR/EULAR 2016) kullanılır:
- Schirmer Testi: 5 dakikada <5 mm gözyaşı üretimi
- Tükürük Akış Testi: 15 dakikada <1.5 ml salgı
- Otoantikor Taraması: Anti-Ro (SS-A) ve Anti-La (SS-B) pozitifliği
- Minör Tükürük Bezi Biyopsisi: Lenfosit infiltrasyonunun histopatolojik doğrulaması
Tedavi Yaklaşımları
Hastalığın küratif tedavisi yoktur; semptom kontrolü ve organ hasarını önleme hedeflenir:
- Göz Kuruluğu: Suni gözyaşı (hipromelloz), siklosporin damlalar
- Ağız Kuruluğu: Pilokarpin tablet, şekersiz sakız
- Sistemik Tutulum:
- Hidroksiklorokin (eklem ağrısı için)
- Rituksimab (şiddetli vakalarda)
- NSAİİ’ler ve düşük doz kortikosteroidler
Yaşam Kalitesini Artıracak Öneriler
- Ağız Bakımı: Florürlü diş macunu, alkolsüz gargara
- Beslenme: Omega-3 takviyeleri, zeytinyağı, yumuşak gıdalar
- Çevresel Önlemler: Nemlendirici kullanımı, rüzgarlı ortamlarda koruyucu gözlük
- Egzersiz: Düşük etkili aktiviteler (yüzme, yoga)
Hamilelik ve Sjögren
Anti-Ro/La antikoru pozitif gebelerde fetal kalp bloğu riski (%2) nedeniyle:
- Gebelik boyunca fetal ekokardiyografi takibi
- Doğum sonrası yenidoğanda lupus benzeri döküntü (Neonatal Lupus) kontrolü
Olası Komplikasyonlar
- Lenfoma riskinde artış (özellikle parotis şişliği olanlarda)
- Diş çürükleri ve periodontal hastalıklar
- Kornea ülserasyonu
- Vaskülit ve periferik nöropati
Düzenli romatoloji kontrolleri, semptomların kötüleşmesi durumunda (ateş, lenf bezi büyümesi) acil başvuru ve multidispliner yaklaşım (göz hekimi, diş hekimi, dermatolog ile koordinasyon) hastalık seyrini iyileştirmede kritik öneme sahiptir.
