Melena, sindirim sisteminin üst bölümlerinden kaynaklanan kanamanın karakteristik bir belirtisidir. Siyah, katran kıvamında ve kötü kokulu dışkılama ile kendini gösterir. Bu renk değişimi, kanın mide asidi ve sindirim enzimleriyle temas ederek hemoglobinin hematine dönüşmesinden kaynaklanır. Genellikle üst gastrointestinal sistem (yemek borusu, mide, onikiparmak bağırsağı) kanamalarında görülür.
Melena Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Peptik Ülserler: Mide veya duodenum ülserleri (%40-50 vakadan sorumlu).
- Özofagus Varisleri: Karaciğer sirozu olan hastalarda portal hipertansiyona bağlı gelişir.
- Mide Kanseri veya Polipleri: Tümör erozyonu veya polip kanamaları.
- Mallory-Weiss Yırtığı: Şiddetli kusmaya bağlı yemek borusu mukozal yırtılması.
- NSAİİ Kullanımı: Aspirin, ibuprofen gibi ilaçlar mide mukozasını tahriş eder.
- Koagülopati: Kanama bozuklukları veya antikoagülan ilaç kullanımı (warfarin).
Belirtiler ve Eşlik Eden Semptomlar
- Dışkı Özellikleri: Siyah, cıvık, parlak ve yapışkan kıvam (katran benzeri).
- Sistemik Etkiler:
- Halsizlik, baş dönmesi
- Çarpıntı, hipotansiyon
- Soluk cilt (anemi bulgusu)
- Kan kusma (hematemez) ile birlikte görülebilir.
Tanı Süreci: Hangi Testler Yapılır?
- Endoskopi (OGD): Kanama odağını tespit için altın standart yöntem.
- Kan Testleri:
- Tam kan sayımı (Hb düşüklüğü)
- Koagülasyon paneli (INR, aPTT)
- Üre yüksekliği (kanın sindirim sisteminde parçalanmasına bağlı).
- Dışkıda Gizli Kan Testi: Kanamanın doğrulanması.
Acil Tedavi Protokolleri
- Havayolu ve Dolaşımın Stabilizasyonu:
- Damar yolu açılarak kristalloid sıvı resüsitasyonu.
- Hb <7 g/dL ise eritrosit süspansiyonu transfüzyonu.
- Farmakolojik Müdahale:
- Proton pompa inhibitörleri (IV pantoprazol).
- Varis kanamasında oktreotid veya terlipressin.
- Endoskopik Tedaviler:
- Ülserde koterizasyon veya klip uygulaması.
- Varislerde bant ligasyonu veya skleroterapi.
Komplikasyonlar: Ne Zaman Kritikleşir?
- Hipovolemik Şok: >%30 kan kaybında bilinç bulanıklığı.
- Multipl Organ Yetmezliği: Uzun süren hipotansiyona bağlı.
- Akut Böbrek Hasarı: Renal perfüzyonun bozulması.
Korunma ve Takip Önerileri
- NSAİİ Kullanımı Sınırlandırma: Mide koruyucu ile birlikte alınması.
- Alkol ve Sigara Bırakma: Mide mukozasının iyileşmesini hızlandırır.
- Düzenli Endoskopi: Ülser veya varis öyküsü olanlarda 6 ayda bir kontrol.
ÖNEMLİ UYARI: Melena acil tıbbi müdahale gerektirir. Siyah dışkılama fark edildiğinde en geç 24 saat içinde gastroenteroloji uzmanına başvurulmalıdır. Kanama durdurulamazsa cerrahi (laparotomi) gerekebilir.
