Makatta Şişlik

Makatta Şişlik Nedir?

Makatta şişlik; hastada makat bölgesinde ve anüsün etrafında gelişen şişlikleri ve herhangi bir nedenle oluşan; kişide ele gelen kitleleri anlatan bir tanımdır.

Makat bölgesi; kalın bağırsağın son kısmı olan ve kalın bağırsakta üretilen dışkının dışarı atılmasını sağlayan anüs adlı organın bulunduğu bölgedir. Bu bölge çok miktarda damar ve sinir yapısı içermektedir. Bu yüzden bu bölgede gelişen herhangi bir hastalıkta; hastada çok şiddetli ağrı ve kanama oluşur.

Makatta şişlik makatın pek çok iyi huylu ve kötü huylu hastalığında görülen bir durumdur. Hastada şişliğe yol açan etkenin bulunması ve tedavi edilmesi, hastada oluşan ve yaşam kalitesini oldukça azaltan semptomların giderilmesi bakımından önemlidir.

Makatta şişlik toplumda özellikle erkek cinsiyette oldukça sık görülen ve tedavi edilmediğinde çok şiddetli ağrı ve kanama semptomlarına yol açabilen bir hastalıktır.

Makatta Şişliğe Eşlik Eden Belirtiler Nelerdir?

Makatta şişlik pek çok iyi huylu ve kötü huylu makat hastalığında görülen bir semptomdur. Makat hastalıklarında bu semptoma eşlik eden diğer belirtiler;

• Makatta Ağrı: Makat bölgesi sinirsel açıdan oldukça zengin olan; bu yüzden de en ufak bir bozukluk durumunda çok şiddetli ağrıya yol açan bir bölgedir. Pek çok makat hastalığında makatta şişliğe ağrı da eşlik eder.
• Makatta Kanama: Makatta şişlik çoğunlukla makatta yer kaplayan bir kitle yapısından dolayı oluşur. Bu bölge damarlanma açısından çok zengin olduğu için; kitlenin yaratacağı en ufak baskı etkisi, bu bölgedeki damarların hasarlanmasına ve kanama gelişmesine neden olur.
• Makatta Yanma: Makatta şişlik oluşturan etkenler bazı durumlarda; makatın yüzeyini kaplayan hücreleri hasarlandırabilir. Bu durumda kişide makatta yanma semptomu oluşur.
• Makatta Ele Gelen Kitle Varlığı: Makat şişliğine yol açan pek çok iyi huylu ve kötü huylu makat hastalığı bulunmaktadır. Bu hastalıklar kişide bazen ele gelen kitle semptomu yaratabilir. Bu durum özellikle kişi tuvalete oturduğunda artan basıncın etkisine bağlı olarak gelişir.
• Dışkılama Problemleri: Dışkılama problemleri pek çok iyi huylu ve kötü huylu makat hastalığında görülebilen, hastanın yaşam kalitesini ciddi derecede azaltan bir semptomdur. Makatta şişlik yaratan etken; makattaki çıkış yolunu da kapatabilir. Bu durunda dışkı dışarı çıkamaz.
• Kabızlık ve İshal: Kabızlık ve ishal makat hastalıklarının çoğunda görülebilen bir semptomdur. Makatta kitle oluşturan etken makatın hareket fonksiyonunu bozarak kabızlık veya ishal gelişmesine neden olabilir.
• Sürekli Gaz Çıkarma: Sürekli gaz çıkarma durumu; makatın ciddi derecede etkilendiği durumlarda görülür. Normalde makatın çıkışında sfinkter adı verilen çok güçlü kas yapısı vardır. Bu kas yapısı kişide gazın ve dışkının kontrollü çıkışını düzenler. Ancak makatta şişlik oluşturan etken çok büyükse; bu durumda sfinkter yapısını etkileyip sürekli gaz çıkarma, dışkıyı tutamama semptomlarına yol açabilir.

Makatta Şişlik Oluşturan Nedenler Nelerdir?

Makatta şişlik; makatın pek çok iyi huylu ve kötü huylu hastalığında görülebilen bir semptomdur. Bu semptoma yol açan etkenin bulunması; hastada oluşan şikayetlerin azaltılması ve yaşam kalitesinin düzeltilmesi açısından oldukça önemlidir. Makatta şişliğe en sık yol açan hastalıklar;

• Hemoroid (Basur):Hemoroidler; makatın çıkış kısmında bulunan ve makattaki kan dolaşımını sağlayan toplardamar yapılarıdır. Bu damarların herhangi bir nedenle genişlemesi; hastada hemoroid hastalığına ve buna bağlı semptomlara yol açar. Hemoroidler şişer, makatta şişlik ve kanama semptomlarının oluşmasına neden olur.
• Makat Apsesi(Anal Apse):Makat apsesi; makat bölgesinin herhangi bir nedene bağlı olarak enfeksiyon kapıp iltihaplanması; sonra da bu iltihabın makatta belli bir bölgede toplanıp apse oluşturması sonucu gelişir. Bu apse makatta şişlik semptomuna yol açar. Makat apsesine sahip hastalar tipik olarak “makatta şişlik var kanama yok” gibi söylemlerle hekime başvururlar.
• Makat Fistülü(Anal Fistül):Makat fistülü; makatın dışa açılan anüs kısmından başlayıp içeri doğru ilerleyen yol şeklindeki yapıdır. Bu yapı makatın sürekli enfeksiyon kapıp akıntı oluşturmasına, makatta şişlik ve ağrı semptomlarına neden olur.
• Makat Çatlağı(Anal Fissür):Makat çatlağı; özellikle makatta zorlanmaya bağlı olarak gelişen bir durumdur. Hastalarda var olan çatlak sürekli kanamaya, dışkının temas etmesi sonucu travma ve enfeksiyon gelişmesine, buna bağlı olarak da makatta şişlik ve yanma oluşmasına yol açar.
• Pilonidal Sinüs(Kıl Dönmesi):Pilonidal sinüs; çoğunlukla iki kalçanın ayrımını sağlayan çizginin başlangıç yerinde gelişen; kılların deri altına girip bu bölgede iltihap oluşumuna neden olduğu bir hastalıktır. Normal durumda pilonidal sinüs hastada makat şişliğine neden olmaz. Ancak özellikle tedavi edilmeyen pilonidal sinüs hastalarında bu bölgede bulunan enfeksiyon yol oluşturarak makata açılabilir. Bu durum makatta şişliğe neden olur.
• Makatta Siğil:Siğiller; human papilloma virüs(HPV) adı verilen virüsün neden olduğu bir durumdur. Özellikle eşcinsel erkeklerde sürekli yapılan anal seks bu virüsün makatta yer edinmesine ve belli bir süre sonra siğil oluşturmasına neden olur. Bu siğiller hastada makatta şişlik ve kaşıntı semptomuna yol açar.
• Makat Kanseri:Makat kanseri; makat bölgesindeki hücrelerin kontrolsüz çoğalması sonucu gelişen bir durumdur. Oluşan kanser hastada makat bölgesinde büyür ve makatta şişlik semptomu oluşumuna neden olur.
• Rektosel:Rektosel; makat bölgesinin hemen üstünde bulunan ve kalın bağırsakların son kısmı olan rektumun anüse doğru bombeleşmesi durumudur. Bu durum hastada makatta şişlik oluşumuna neden olur.
• Rektum Kanseri:Rektum; anüsün hemen üstünde bulunan ve kalın bağırsağın son kısmı olan bağırsak bölümüdür. Bu bölgede bulunan hücrelerin anormal derecede kontrolsüz çoğalması rektum kanserine neden olur. Rektum kanseri; hastada makat bölgesine kadar yayılabilir, bu durumda makatta şişlik semptomu oluşturur.
• Ülseratif Kolit ve Chron Hastalığı:Ülseratif kolit ve chron hastalığı; kalın bağırsakların inflamatuar(enfeksiyona bağlı) oluşan kronik(uzun süreli) ve tekrarlayan hastalıklarıdır. Bu hastalıklar kalın bağırsakların her tarafını tutabildiği gibi rektum kısmını da tutabilir. Rektumu tutan inflamatuar bağırsak hastalıkları; hastada makatta şişlik oluşmasına neden olur.

Makat Şişliği Teşhisi

Makat şişliği yaşayan hastalar; çoğunlukla makat bölgesinde yaşadıkları şişlikle hekime başvururlar. Hekim bu şişliği muayene ile kısa sürede teşhis edebilir ancak bu şişliğe yol açan hastalığı ortaya koymak için belli başlı bazı teşhis yöntemleri gereklidir. Bu yöntemler;

• Anamnez: Anamnez; hastanın hastalığı hakkında yaşadığı şikayetleri dile getirmesidir. Makatta şişlik yaşayan ve bu durumdan rahatsız olan hastalar; şişliğe ek olarak makat ağrısı, makat kanaması, makat yanması, dışkılama bozuklukları, kabızlık ya da ishal gibi durumlardan şikayet ederler. Hekim hastanın şikayetlerini dinler, bu şikayetlerin ne zamandır var olduğunu, arttırıp azaltan etkenleri, hastanın beslenme alışkanlığını ve kullandığı ilaçları sorgular. Ardından fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hasta dizleri ve dirsekleri sedyeye değecek şekilde secde pozisyonunda durur. Hekim hastanın makat bölgesini, bu bölgedeki şişlikleri gözlemler. Tecrübeli bir hekim bu muayene sonrasında hastadaki hemoroid, anal apse, anal fistül, anal fissür gibi hastalıkları teşhis edebilir. Diğer hastalıklar için daha ileri teşhis yöntemlerine başvurulur.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR):Manyetik rezonans görüntüleme; manyetik alanın kullanılıp görüntü oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem kişide yumuşak dokuların ve organların görüntülemesinde oldukça etkilidir. Manyetik rezonans görüntüleme özellikle makat kanseri ya da rektum kanseri nedeniyle oluşan makat şişliğinin teşhisinde oldukça önemlidir. Ayrıca makat fistülü ve makat apsesi bulunan hastalarda fistülün ve apsenin yerleşimi ve sfinkter kaslarına yakınlığının incelenmesinde de manyetik rezonans görüntüleme yöntemi kullanılır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bilgisayarlı tomografi; X ışınlarının kullanılıp görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem kişide kanser nedeniyle gelişen makat şişliğinde kanserin yayılımını belirleyen, buna bağlı olarak da tedavi yöntemini belirleyen yöntemdir.
• Kolonoskopi: Kolonoskopi; ucunda kamera bulunan bir boru yardımıyla bağırsak iç yüzeyinin görüntülenmesini sağlayan bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem kişide bulunan anal fissür, fistül, makat ve rektum kanserlerini teşhis edebilir.

Makat Şişliği Tedavisi

Makat şişliğinin tedavisi şişliğe yol açan etkenin bulunması ve bu etkene yönelik uygulanacak tedaviler ile yapılır. Makat şişliği erken evre hemoroid, erken evre anal fissür, erken evre anal fistül, ülseratif kolit ya da chron hastalığına bağlı oluşuyorsa bu hastalara Medikal Tedavi uygulaması yapılır. Eğer hastada bu hastalıklar ileri evredeyse, makat kanseri ya da rektum kanseri varsa, anal apse varsa, rektosel gibi hastalıklar varsa bu durumda Cerrahi Girişim uygulanır. Makat kanseri ya da rektum kanseri sonrası kanserin yayılımına göre ameliyat sonrası kemoterapi, radyoterapi veya her ikisinin birlikte kullanıldığı tedavi yöntemleri de uygulanabilir.

Makat Şişliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Makat şişliği tanı konulduğunda mutlaka altta yatan nedenin bulunup bu nedene yönelik tedavinin uygulanmasını gerektiren bir semptomdur. Hastada makatın iyi huylu hastalıklarına (hemoroid, anal apse, anal fissür, anal fistül, makatta siğil) bağlı olarak makat şişliği gelişmişse ve bu durum tedavi edilmezse; hastada bulunan bu hastalıklar sürekli makat kanaması, makatta ağrı, makatta yanma gibi semptomlara neden olur.

  Makat şişliği rektum kanseri, makat kanseri gibi kanser kökenli hastalıklara bağlı oluşuyorsa ve bu durum tedavi edilmezse; hastada rektumda ya da makatta bulunan kanser diğer organlara yayılabilir, hastanın yaşan süresini kısaltabilir.

Makat Şişliğine Ne İyi Gelir? 

Makat şişliğinde şişliğe yol açan etkenin bulunması, bu etkenin iyi veya kötü huylu olduğunun teşhis edilmesi ve bu nedenin tedavi edilmesi hastada yapılacak en önemli işlemdir. Bunun dışında hastada uygulanacak bazı uygulamalar semptomların hafiflemesine, hastanın rahatlamasına neden olur. Bu uygulamalar;

• Makatın iyi huylu hastalıklarına bağlı makat şişliği yaşayan hastalarda sıcak su oturma banyolarının günde 2 defa uygulanması o bölgedeki kasların gevşemesine ve hastadaki kanama, ağrı, yanma gibi semptomların hafiflemesine yardımcı olur.
• Aniden gelişen ağrı ve şişlik durumlarında naylon poşete konulmuş buzun makat bölgesine uygulanması hastadaki semptomların hafiflemesine yardımcı olur.
• Hastada karın içi basıncını arttıracak ıkınma, zorlanma gibi hareketler ve spor faaliyetleri; var olan semptomların ağırlaşmasına yol açar. Bu gibi durumlardan kaçınılmalıdır.
• Makat şişliğine sahip hastalar kabızlık sorunu yaşamasalar bile; sindirimi kolay besinler tüketmeli, kırmızı et ve hamur işi gibi sindirimi zor ve bağırsakları yoracak gıdaları tüketmekten kaçınmalıdır.
• Hastalarda makat şişliğine bağlı kabızlık varsa; bu durumda lifli gıda tüketimine önem verilmeli, sabahları aç karna 1 yemek kaşığı zeytinyağı tüketilmelidir.
• Hastalarda makat şişliği ishal semptomuna da yol açıyorsa bu durumda hastalar muz ve patates gibi gıdaların tüketimine ağırlık vermeli, bol su içmelidir.

Makat Şişliğinde Kullanılan İlaçlar

Makat şişliği çoğunlukla cerrahi tedavi ile düzeltilebilecek nedenlere bağlı olarak gelişir. Bu nedenlerim tedavisinde medikal tedavinin pek yararı yoktur. Ancak hastada oluşan semptomların giderilmesi için bazı ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar;

• Ağrı Kesici İlaçlar: Bu ilaçlar belli bir nedene bağlı olarak oluşan makat şişliğinde; şişliği oluşturan etkenin yarattığı makat ağrısını gidermek için uygulanır. İçerik olarak parasetamol, ibuprofen, naproksen, diklofenak gibi maddeler içeren bu ilaçların yan etkileri arasında bulantı, kusma, baş dönmesi, halsizlik gibi semptomlar bulunur. Bu semptomlar hastayı rahatsız edecek düzeye ulaşırsa hekime başvurulmalıdır.
• Lokal Anestezik İlaçlar: Bu ilaçlar hastada makat bölgesinde bulunan ağrının giderilmesi ve makat kaslarının gevşetilmesi için kullanılır. Çoğunlukla krem formunda bulunan bu ilaçlar içerik olarak lidokain, dubikain, bupivakain gibi maddeler içerir. Bu maddelerin en sık yan etkisi cilt lezyonu oluşturmalarıdır. Bu semptom çok ciddi düzeyde ise ilaca ara verilmeli ve derhal hekime başvurulmalıdır.
• Sindirim Sistemini Düzenleyici İlaçlar: Bu ilaçlar makat şişliğine bağlı olarak kabızlık sorunu yaşayan ve bundan şikayetçi olan hastalarda bu semptomun giderilmesine yönelik kullanılan ilaçlardır. İçerik olarak laktoz, metil selüloz gibi dışkıyı yumuşatan ve dışarı atılmasını kolaylaştıran maddeleri içeren bu ilaçların en sık yan etkisi ilacın düzensiz kullanımına bağlı oluşan ishal durumlarıdır. Bu nedenle bu ilaçlar düzenli kullanılmalı ve gereksiz yere tüketilmemelidir.

Makat Şişliği Ameliyatı

Makat şişliğine yol açan etken; çoğunlukla cerrahi tedavi ile düzeltilebilecek hastalıklardır. Bu hastalıklarda uygulanan ameliyatların çoğu; birkaç saat içinde taburcu olunabilen, hastanede yatış gerektirmeyen ameliyatlardır.

Hemoroide bağlı gelişen makat şişliğinde; hasta genel anestezi altında uyutulur. Hastalarda sarkan hemoroid yapıları çıkarılabilir, ya da makattan içeri itilip dikilebilir.

Makat apsesine bağlı oluşan makat şişliğinde apse boşaltılır. Hastada apse boşaltıldıktan sonra o bölge kürete edinir. Ardından antibiyotik içerikli kremler sürülerek ameliyat tamamlanır.

Makat çatlağından dolayı oluşan makat şişliğinde hasta yine genel anestezi altında uyutulur. Hastada makatın hemen çevresinde bulunan ve makatın kasılmasından sorumlu olan internal anal sfinkter adlı kas yapısı kesilir. Bu sayede hastada makatın çok miktarda kasılması engellenir.

Makat fistülüne bağlı makat şişliğinin cerrahi tedavisinde; şişliğe yol açan fistül yapısı ameliyat esnasında bulunur. Bu fistülün içinden cerrahi bir ip geçirilip bağlanır. Ameliyat sonlandırılır. Ameliyattan belli bir zaman sonra bu ip yavaş yavaş kayarak düşer. Bu tedavide amaç ameliyat esnasında sfinkter kaslarına zarar vermemek ve dışkı tutamama gibi bir duruma yol açmamaktır. Kullanılan ip yavaş yavaş kayarak fistül yapısını bozarken; sfinkter kaslarına herhangi bir zarar vermez.

Makatta siğil varlığında bu siğil ameliyatla çıkarılıp iyi huylu yada kötü huylu olup olmadığı incelenir. Buna göre hastada uygulanacak tedavi yöntemi değişir.

Rektoselin cerrahi tedavisinde sarkan rektum yapısı eski yerine itilip dikilir. Bu ameliyat sonrasında hastalar birkaç gün hastanede yatabilir.

Pilonidal sinüse bağlı gelişen makat şişliğinde; öncelikle pilonidal sinüs yapısı çıkarılır. Ardından hastada pilonidal sinüsün makata doğru yarattığı fistül yapıları düzeltilir.

Makat kanseri ve rektum kanserinin cerrahi tedavisi kanserin büyüklüğüne ve yayılımına göre farklılık gösterir. Bu kanserler eğer küçük bir boyutta olup yayılım yapmamışsa bu durumda sadece kanserli yapılar çıkarılır. Ancak kanser yayılım göstermişse; bu durumda tedavi kanserle birlikte yayılım gösterdiği bölgeleri de olabildiğince temizlemektir. Bu ameliyatlar sonrası hasta birkaç gün hastanede yatar, kanserin yayılımına göre ameliyat sonrası kemoterapi veya radyoterapi uygulanabilir.

Gebelikte Makatta Şişlik

Hamilelikte makatta şişlik; anne adaylarında çok sık rastlanılan ve yaşam kalitesini oldukça olumsuz etkileyen bir hastalıktır. Bu hastalık; anne adayında gebelikle beraber artan karın içi basıncının damarlara ve organlara baskı uygulaması sonucu oluşur. Bu hastalığa yol açan etken çoğunlukla hemoroid, makat çatlağı, makat fistülü gibi makatın iyi huylu hastalıklarıdır.

  Doğumdan sonra makatta şişlik durumu da gebelikte oluşan makat şişliği gibi çok sık rastlanılan bir durumdur. Özellikle normal doğum sırasında yapılan ıkınma hareketi; karın içi basıncının artmasına ve anne adayında hemoroidlerin dışarı çıkmasına yol açabilir.

  Gebelikte makatta şişlik durumunda tedavi genellikle gebeliğin yaşına ve hastanın genel durumuna göre planlanır. Eğer anne adayının genel durumu iyiyse; cerrahi tedavi doğum sonrasına ertelenebilir.

Bebek ve Çocuklarda Makat Şişliği

Bebek ve çocuklarda makat şişliği oldukça nadir görülen bir semptomdur. Ancak bebeklik ve çocukluk döneminde şişlik oluşumunda; makatın iyi huylu hastalıklarından çok kötü huylu hastalıklardan korkulur.

Hemoroid, makat çatlağı, makat fistülü, makatta apse gibi hastalıklar bebeklik ve çocukluk döneminde hemen hiç görülmez. Makat şişliği yaratan etken çoğunlukla; karın içinde gelişen kitleler ve bunların yarattığı baskı, doğuştan gelen bağırsak tümörleri, yumurtalıklarda belli başlı bazı kitle ve tümör yapılarıdır.

Bu nedenler bebeklerde ele gelen şişliğe, huzursuzluğa, sürekli ağlamalara, emme kaybına yol açabilir. Çocuklarda ise sürekli karın ağrılarına, tuvalet problemlerine, kabızlık yada ishal gibi sorunlara neden olur.

Bebek ve çocuklarda makat şişliğinde etkenin bulunması ve bu etkene yönelik tedavi uygulanması ile esas olarak ilgilenen bölüm Çocuk Cerrahisi bölümüdür. Hastalarda uygulanacak cerrahi tedaviler yetişkinlerdekine göre daha komplike ve ciddidir.

Makatta Şişlikte Hangi Doktora Gidilmelidir? 

Makat şişliği; çoğunlukla makatın iyi huylu hastalıklarından dolayı oluşur. Bu hastalıklar çoğunlukla ilaç tedavisine yanıt vermez, cerrahi girişimle düzelir.

Makat şişliği ile esas olarak ilgilenen; hastalığa tanı koyan, gerekli tetkikleri uygulayan ve tedavi eden bölüm Genel Cerrahi bölümüdür. Makat şişliği yaşayan hastalar da çoğunlukla Genel Cerrahi bölümüne başvurur. 

Çocuklarda makat şişliği ile ilgilenen; hastalığın tanı ve tedavisinde esas rol oynayan bölüm Çocuk Cerrahisi bölümüdür. 

Hastalar makat şişliğine ek olarak; makat ağrısı, makatta kanama, makatta ele gelen kitle etkisi, makatta yanma, dışkılama problemleri, kabızlık, ishal gibi semptomlar yaşadığında vakit kaybetmeden hekime başvurmalı ve tedavi altına alınmalıdır.