Pika sendromu, besin değeri olmayan maddelerin (kil, toprak, kireç, kum, saç, buz) sürekli olarak yenmesiyle karakterize bir yeme bozukluğudur. Genellikle çocuklarda ve hamilelerde görülse de her yaşta ortaya çıkabilir. Bu durum, ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğinden erken teşhis ve tedavi büyük önem taşır.
Pika Sendromunun Nedenleri
Pika sendromunun tek bir nedeni yoktur. Demir eksikliği anemisi, çinko eksikliği gibi beslenme yetersizlikleri en yaygın tetikleyicilerdir. Psikolojik faktörler arasında stres, otizm spektrum bozukluğu, şizofreni veya gelişimsel gerilik bulunur. Hamilelikte hormonal değişimler ve kültürel inanışlar (toprağın mideyi temizlediği düşüncesi gibi) de rol oynayabilir.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- En az 1 aydır süren kil, toprak, kireç gibi maddeleri yeme davranışı
- Yenen maddenin yaşa uygun olmaması (çocuklarda 2 yaş üstü)
- Karın ağrısı, kabızlık veya bağırsak tıkanıklığı gibi sindirim şikayetleri
- Diş minesinde aşınma ve diş kırıkları
- Kil yeme nedeniyle kurşun veya parazit zehirlenmesi belirtileri
Tanı için DSM-5 kriterleri kullanılır ve altta yatan nedenleri araştırmak için kan testleri (demir, çinko, kurşun seviyesi) ve dışkı analizi yapılır.
Tedavi Yöntemleri
- Besin Takviyeleri: Demir veya çinko eksikliği saptanırsa takviyeler verilir.
- Davranışçı Terapi: Olumsuz davranışı azaltmaya yönelik bilişsel-davranışçı terapi uygulanır.
- Çevresel Kontrol: Kil/toprak erişimini engelleyen düzenlemeler yapılır.
- İlaç Tedavisi: Eşlik eden depresyon veya OKB varsa antidepresanlar kullanılır.
- Aile Eğitimi: Çocuk hastalarda ailelere davranış yönetimi eğitimi verilir.
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
- Bağırsak Tıkanıklığı: Yutulan kil topakları bağırsaklarda tıkanmaya neden olabilir.
- Kurşun Zehirlenmesi: Boya veya endüstriyel kil yeme sonucu gelişir.
- Parazit Enfeksiyonları: Toprakta bulunan parazit yumurtaları bağırsaklara yerleşir.
- Diş Hasarı: Sert maddeler diş minesinde kalıcı hasara yol açar.
Hamilelikte Kil Yeme
Hamilelerin %20-30’unda görülür. Demir eksikliği ile güçlü bağlantısı vardır. Riskler arasında erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve toprakta bulunan toksinlerin fetüse geçişi yer alır. Tedavide demir takviyesi ve beslenme danışmanlığı önceliklidir.
Korunma ve Önleme Stratejileri
- Çocuklarda beslenme eğitimi ve denetim
- Riskli maddelerin (temizlik ürünleri, endüstriyel kil) erişilemez hale getirilmesi
- Düzenli sağlık kontrolleri ile besin eksikliklerinin taranması
- Stres yönetimi için psikolojik destek
Hangi Doktora Gidilir?
Çocuk hastalar için çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı, yetişkinler için psikiyatri veya iç hastalıkları (dahiliye) bölümlerine başvurulmalıdır. Eşlik eden fiziksel komplikasyonlar varsa gastroenteroloji konsültasyonu gerekebilir.
