Karotis arter tıkanıklığı, beyne kan taşıyan şah damarlarında daralma veya tıkanıklık oluşmasıdır. Bu durum felç (inme) riskini önemli ölçüde artırır. Karotis arterler boynun her iki yanında yer alır ve beyne oksijen açısından zengin kanı iletir. Plak birikimi nedeniyle daraldığında, beyin dokusuna yeterli kan akışı sağlanamaz.
Belirtileri
- Geçici iskemik atak (GİA): Geçici görme kaybı, konuşma bozukluğu veya vücudun bir tarafında güçsüzlük
- Ani baş dönmesi veya denge kaybı
- Sebepsiz baş ağrıları
- Bilinç bulanıklığı veya hafıza problemleri
- Yüzde asimetri (gülümserken ağız köşesinin sarkması)
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Ateroskleroz (damar sertliği) en yaygın nedenidir. Kolesterol, kalsiyum ve lifli dokudan oluşan plaklar damar duvarında birikerek daralmaya yol açar. Sigara kullanımı, yüksek tansiyon, diyabet, obezite ve yüksek LDL kolesterol seviyeleri riski artırır. Ailede kalp-damar hastalığı öyküsü ve ileri yaş da önemli risk faktörleridir.
Teşhis Yöntemleri
- Doppler Ultrason: Damarlardaki kan akış hızını ölçer
- Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA): Manyetik alanla damarların detaylı görüntülenmesi
- Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografi (CTA): Kontrast maddeyle tıkanıklığın 3 boyutlu analizi
- Serebral Anjiyografi: Kateter yardımıyla direkt damar görüntüleme (altın standart)
Tedavi Seçenekleri
- İlaç Tedavisi:
- Antiplatelet ilaçlar (aspirin, klopidogrel)
- Statinler (kolesterol kontrolü)
- Antihipertansifler (tansiyon düşürücüler)
- Cerrahi Müdahaleler:
- Karotis Endarterektomisi: Boyundan açılan kesiyle plakların temizlenmesi
- Karotis Stentleme: Kasıktan kateterle girilerek stent yerleştirilmesi
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Sigaranın bırakılması
- Akdeniz diyeti uygulanması
- Düzenli aerobik egzersiz
Korunma Yolları
Tansiyon ve kolesterol seviyelerinin düzenli kontrolü kritik öneme sahiptir. Diyabet hastalarında kan şekeri regülasyonu, tuz alımının kısıtlanması ve trans yağlardan kaçınılması gerekir. Haftada 150 dakika orta tempolu yürüyüş damar sağlığını korur. Düzenli check-up’lar özellikle 50 yaş üstü bireylerde hayati önem taşır.
Acil Durum İşaretleri
Yüzde ani sarkma, kol-bacakta güç kaybı, konuşma bozukluğu veya şiddetli baş dönmesi durumunda acil tıbbi yardım alınmalıdır. İlk 4.5 saat içinde uygulanan trombolitik tedavi, kalıcı hasarı önleyebilir.
