Karaciğer Metastazı

Karaciğer Metastazı Nedir? 

Metastaz, kanserlerin geliştikleri yerlerin dışına yayılma özelliğine verilen addır. 

Tümörler, iyi huylu(benign) ve kötü huylu(malign) olmak üzere ikiye ayrılırlar. İyi huylu tümörler geliştikleri yerden başka yerlere yayılmazlar. Kötü huylu tümörler diğer adıyla kanserler ise diğer organlara yayılırlar yani metastaz yaparlar. Metastaz bir kanserin en ölümcül özelliğidir. Kanserler, metastaz yaptıkları organın fonksiyonlarını bozup ölüme neden olabilirler.

Karaciğer, diğer organlardan gelişen kanserlerin en çok metastaz yaptığı organlardan biridir. Çünkü karaciğerin kanlanması oldukça fazladır. Birçok damar karaciğere kan götürür. 

Kanserler birkaç farklı yol ile metastaz yaparlar. Kan yolu, lenf yolu veya direk temas ile yapılabilirler. Bazı kanserler bu yollardan birini kullanırken bazıları birkaçını birlikte kullanabilir.

Karaciğerde görülen kanserlerin çoğu diğer organlardan metastaz yapmış kanserlerdir. Bunlara karaciğer metastazı veya sekonder karaciğer kanseri denir. Primer karaciğer kanseri, karaciğerden köken alan kanserlerdir. Genellikle siroz ve hepatit gibi risk faktörlerine sahip kişilerde görülür. Sekonder karaciğer kanseri, primer karaciğer kanserinden daha sık görülür.

Metastatik karaciğer kanserindeki tümör hücreleri karaciğere ait değildir. Tümörün köken aldığı dokunun hücreleridir. Örneğin meme kanseri karaciğere yayılmış olabilir. Eğer karaciğerdeki tümörden alınan hücreler incelenirse bunların meme dokusuna ait olduğu görülür.

Karaciğerin Fonksiyonu

Karaciğer metastazını anlayabilmek için karaciğerin vücuttaki rolünü bilmek gerekir. Karaciğer vücut içindeki en büyük organdır ve yaşam için gereklidir. Karaciğer iki loba ayrılmış şekilde, sağ akciğer ve kaburgaların altında bulunur.

Karaciğerin görevleri şunlardır:

• Kanı toksik maddelerden temizlemek
• Yağların sindirimine yardım eden safrayı üretmek
• Hücrelerin enerji ihtiyacını ve bölünmelerini sağlayacak proteinler üretmek 
• Metabolik yollarda kullanılmak üzere enzimler üretmek 
• İleride kullanılmak üzere glikojen(şeker) depolamak 

Karaciğer vücuttaki en önemli organlardan biridir. Karaciğer olmadan hayatın sürdürülmesi mümkün değildir.

Metastaz Nasıl Gerçekleşir?

Metastaz 6 basamakta gerçekleşir. Tüm kanserler bu basamakların hepsini takip etmezler ancak çoğunu takip ederler.

1. Lokal invazyon: kanser hücreleri geliştikleri yerden ayrılıp sağlam dokunun yanına gelir.
2. İntravazyon: kanser hücreleri yakında bulunan lenf veya kan damarlarının duvarını geçer.
3. Sirkülasyon: kanser hücreleri kan veya lenf akışını kullanarak vücuttaki diğer organlara göç ederler.
4. Hedefe ulaşma ve damarı terk etme: kanser hücreleri uzak bir konuma ulaştıklarında dolaşmayı bırakırlar. Kılcal damarlardan geçerek hedef organa yerleşirler.
5. Çoğalma: kanser hücreleri hedef organda çoğalırlar ve küçük tümörler meydana getirirler.
6. Anjiogenesis (yeni damar oluşumu): küçük tümörler kendilerini besleyecek yeni damarların oluşması için bazı maddeler salgılarlar. 

Karaciğer Metastazı Nedenleri 

Karaciğere metastaz yapma riski yüksek olan kanserler karaciğere konum olarak yakın olan kanserlerdir. Karaciğere yayılma riski yüksek olan kanserler şunlardır:

• Meme
• Kolon
• Rektum
• Böbrek
• Özofagus (yemek borusu)
• Akciğer
• Cilt
• Yumurtalıklar
• Uterus (rahim)
• Pankreas
• Mide

Nöroendokrin tümörler karaciğere metastaz yapabilecek bir başka kanser tipidir ancak oldukça nadirdirler.

Bu kanserler tedavi edilseler bile bazı durumlarda karaciğer metastazı uzun yıllar kalabilir. Eğer kansere yakalanmış iseniz karaciğer metastazının belirtilerini bilmeniz ve düzenli kontroller yapmanız önemlidir.

Karaciğer Metastazı Belirtileri

Karaciğer metastazının erken evrelerinde belirtiler görülmeyebilir. İlerleyen evrelerde karaciğer şişip kan ve safra akışının kesilmesine neden olabilir. Bu gerçekleştiğinde şu belirtiler görülür:

• İştah kaybı
• Kilo kaybı
• Koyu renkli idrar
• Karın şişmesi
• Sarılık( gözlerin ve cildin sarı renk alması)
• Sağ omuzda ağrı
• Karnın sağ üst kısmında ağrı
• Bulantı
• Kusma
• Konfüzyon(bilinç bulanıklığı)
• Terleme ve ateş
• Büyümüş karaciğer 

Karaciğer büyüdüğünde, karnın sağ tarafında kaburgaların altında kitle olarak hissedilebilir.  

Yukarıda yazılan belirtilerin birçoğu bir kanserden ziyade daha sık karşılaşılan hastalıklarda görülür. Örneğin ateş, bulantı ve kusma bir enfeksiyonu düşündürür. Önemli olan bu belirtilerin tedaviye rağmen uzun süre devam etmesidir.    

Karaciğer Metastazı Tanısı 

Tüm hastalıklarda tanı konulurken belli bir prosedür takip edilir. Öncelikle hastanın kişisel bilgileri alınır. Sonra şikayetleri dinlenir. Buna öykü alma-anamnez denir. Daha sonra hasta doktor tarafından muayene edilir. Buna fizik muayene denir. 

Bu değerlendirmeler sonunda doktorun zihninde bir ön tanı oluşur. Ön tanın doğru olup olmadığını belirlemek için görüntüleme ve laboratuvar testleri istenir. Eğer tüm bu testler sonucunda kanserden şüpheleniliyor ise kesin tanı için biyopsi şarttır. 

Öykü ve Fizik Muayene 

Öyküde hastanın, belirtileri, risk faktörleri ve tüm hastalık geçmişi sorgulanır. Öğrenilen bilgiler ışığında doktor karaciğer metastazı olma ihtimali üzerine sorular sorar. 

Fizik muayene doktora karaciğer metastazına ait bulguları görme imkanı sağlar. Fizik muayene esnasında büyümüş karaciğer karında hissedilebilir. 

Kan Testleri 

Kan testleri kişinin genel sağlık durumunu ve karaciğerin ne kadar iyi çalıştığını gösterir. Karaciğer metastazını değerlendirmede en yaygın kullanılan test karaciğer fonksiyon testleridir. Tam kan sayımı, kan şekeri ve pıhtılaşma testleri de yapılabilecek testlerdir. 

Eğer kişinin önceden kanser öyküsü var ise bazen tümör marker testleri de yapılabilir. Bu test vücutta belirli bir proteinin miktarını ölçer. Örneğin karsiyoembriyonik antijen (CEA) kanda ölçülen bir tümör markerdır.

CEA seviyelerinin yükselmesi kanserin yeniden karaciğere yayılabilmiş olabileceği anlamına gelir. 

Görüntüleme Testleri 

Görüntüleme testleri karaciğer metastazını teşhis etmede önemli bir role sahiptir. Kanserin karaciğere yayıldığından şüpheleniliyor ise bir ya da iki görüntüleme testi istenebilir.  

Karaciğer metastazını teşhis etmek için kullanılabilecek görüntüleme testleri şunlardır:

• Bilgisayarlı tomografi (BT): karaciğer metastazları için sık kullanılan bir testtir.ayrıca kanserin karaciğer etrafındaki dokulara da yayılıp yayılmadığını gösterir. BT daha detaylı görüntüler elde etmek için kontrastlı madde ile kullanılır.
• Ultrason: ultrason büyümüş karaciğerde şekil değişikliklerini tespit etmede kullanılır.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): karaciğerdeki küçük tümörleri bulmada kullanılabilir. BT ve ultrasondan alınan sonuçlar yeterli olmadığında tercih edilir. Radyasyon içermemesi bir avantajıdır.
• Positron emission tomografi (PET): bazen tümörün karaciğere ve diğer organlara yayılma ihtimali olması üzerine çekilir. 

Biyopsi 

Biyopside tümör kitlesinden hücreler çıkarılır ve mikroskop altında incelenir. Görüntüleme testlerindeki sonuçlara göre karaciğere metastaz gerçekleştiği belirlenemez ise biyopsi istenir. Perkütan iğne biyopsisi veya laparoskopik endoskopi biyopsisi tercih edilebilir. 

Diğer Testler 

Eğer karaciğer metastazı köken aldığı kanserden önce tespit edilir ise bu kanseri tespit etmek için bir takım testler yapılabilir.

• Göğüs BT: akciğer kanseri için
• Kolonoskopi: kolorektal kanserler için
• Laparoskopi: karın içindeki organların kanseri için 

Karaciğer Metastazı Tedavisi 

Karaciğer metastazında tedavi kişiye özgü yapılır. Kanserin nerede başladığı, tümörün büyüklüğü, hastanın sağlık durumu gibi daha birçok şey tedavinin nasıl yapılacağını belirler. Tedavi ile tümörün büyümesi yavaşlar ancak cerrahi ile çıkarılamayacak bir tümörün tedavi şansı düşüktür. 

Kemoterapi 

Karaciğer metastazında en çok kullanılan tedavi kemoterapidir. Kanserin büyümesini kontrol altına almaya ve belirtileri azaltmaya yardımcı olur. Kemoterapi bazen cerrahi öncesi verilerek tümör kitlesi küçültülmeye çalışılır. 

Sistemik kemoterapi, verilen kemoterapi ilaçlarının tüm kan dolaşımını gezerek kanser hücrelerini öldürmesidir. İlaçlar genellikle damardan verilir. Verilecek ilaç kanserin nerede başladığına ve hastanın durumuna göre belirlenir. 

Hepatik arteriyel infüzyon, direkt olarak karaciğerdeki tümörleri hedefleyecek şekilde kemoterapi ilaçlarının verilmesidir. İlaçlar karaciğere kan götüren ana damar olan hepatik artere enjekte edilirler.  

Kemoembolizasyon, direkt olarak kemoterapi ilaçlarının tümörü hedeflediği bir başka tekniktir. Hepatik artere (karaciğerin ana damarına) kemoterapi ilaçları ve kan akışını kesecek bazı özel ilaçlar verilir. Kan akışı kesilen tümör ihtiyacı olan oksijeni ve besini alamaz böylelikle büyüyüp çoğalamaz. 

Hedef Odaklı Terapiler 

Hedef odaklı terapi kanser hücrelerindeki belirli proteinlere yapışır. Bu proteinler kanser hücrelerinin bölünmesi için gerekli uyarıyı sağlayan proteinlerdir. Hedef odaklı ilaçlar bunları bloklar. 

Hedef odaklı ilaçlar damardan enjekte edilir veya ağızdan hap şeklinde alınırlar. En yaygın görülen yan etkileri grip benzeri belirtiler ve halsizliktir. Yan etkilerin kendiliğinden geçmesi beklenir. 

Cerrahi 

Cerrahi kanserin sadece bir veya birkaç bölgede görüldüğü zamanlarda tercih edilir. Cerrahi karaciğer rezeksiyonu olarak adlandırılır. Kanser içeren karaciğer kısmı çıkarılır. En sık karaciğere yayılmış kolorektal kanserlerde tercih edilir.

Ablasyon Terapisi

Ablasyon terapisi ısı, kimyasal ve diğer teknikler kullanılarak hasar almış hücrelerin çıkarılmasıdır. Karaciğer metastazını tedavi etmek için farklı ablasyon yöntemleri vardır. Genellikle cerrahinin mümkün olmadığı küçük tümörlerde tercih edilir.

Radyofrekans ablasyon (RFA), elektrik kullanılarak üretilen ısı ile kanser hücrelerinin öldürülmesidir. İnce bir iğne direkt tümör kitlesine enjekte edilir. İğne enjekte edilirken ultrason, BT gibi bir görüntüleme yöntemi kullanılır.  

Kriyoterapi, aşırı soğukluk kullanılarak kanser hücrelerinin dondurularak öldürülmesidir. Kriyocerrahi ve kriyoablasyon olarak da adlandırılır. Görüntüleme yöntemlerinin yardımıyla, ciltle açılan bir kesiden sonda gönderilir. Aşırı soğuk bir gaz (sıvı nitrojen gibi) sondadan tümöre gönderilir. Soğuk gaz tümör hücrelerini öldürür. 

Perkütan etanol enjeksiyonu, etil alkol içeren bir iğne doğrudan tümöre batırılır. Etil alkol tümör hücrelerini öldürür. 

Radyoterapi 

Radyoterapi karaciğer metastazında pek tercih edilmez. Çünkü radyasyonun karaciğere zarar verme ihtimali vardır. Yeni gelişen radyoterapi teknikleri sayesinde daha az zarar verilerek daha çok radyasyon dozu verilebilmektedir. 

Karaciğer Metastazı Ameliyatı  

Karaciğer ameliyatlarında uzmanlaşmış bir cerrahi (hepatobiliyer cerrah) tarafından yapılmalıdır. Karaciğer metastazı ameliyatı genellikle karında açılan bir kesi (açık karaciğer rezeksiyonu) yardımıyla yapılır. Bunun yanında daha küçük kediler atılarak bu kedilerden tüpler geçirilerek de yapılabilir. Buna laparoskopik cerrahi denir. Laparoskopik cerrahi tüm sağlık merkezlerinde mümkün olmayabilir. Karaciğerin çıkarılması birkaç saati alabilir. 

Ameliyata bağlı yan etkiler çıkarılan karaciğer miktarına bağlıdır. Ağrı, kanama, yara enfeksiyonu ve plevral efüzyon gibi yan etkiler görülebilir. 

Karaciğer Metastazı İlaçları 

Kemoterapi: 

• Floxuridine: Hepatik artere enjekte edilerek verilen en sık ilaçtır. 

Hedef odaklı ilaçlar 

• Bevacizumab ve cetuximab: Karaciğere metastaz yapmış kolorektal kanserler için kullanılır.
• Erlotinib: Karaciğere metastaz yapmış pankreas kanserinde kullanılır. 

Ağrı kesiciler: 

• Opioidler: Morfin ve kodein
• Kortikosteroidler: Dexametazone
• Non Steroid Anti İnflamatuar ilaçlar: İbuprofen 

Karaciğer Metastazı Yaşam Süresi 

Karaciğer metastazına sahip bir hastanın ne kadar süre yaşayacağını tam olarak bilmek mümkün değildir. Kanserin nereden geliştiği, karaciğerdeki tümör sayısı ve kullanılan tedaviler gibi birçok faktör vardır.

Karaciğer metastazında yaşam süresi hangi tip kanserin karaciğere yayıldığı ve cerrahinin mümkün olup olmadığına göre değişir. Örneğin prostat ve meme kanserinden karaciğere metastazlarda hastalar uzun yıllar yaşayabilir. Akciğer kanserinden karaciğere yayılmış metastazlarda yaşam süresi aylarla ölçülür. Ancak bazı hastalarda beklenenden daha uzun sürebilir. 

Kolon kanserinin en sık metastaz yaptığı yer karaciğerdir. Diğer organlara yayılmış kanserler son evre kanserlerdir. Bu yüzden tedavi şansı azdır.  

Karaciğer vücutta önemli fonksiyonlara sahip bir organdır. Karaciğer metastazı tedavi edilmezse özellikle son evrelerde ölümcüldür.  

Karaciğer Metastazı için Hangi Doktora Gidilir? 

Karaciğer metastazı belirtilerine sahip kişi ilk önce “aile hekimi”ne 

başvurmalıdır. Aile hekimi şikayetleri değerlendirir ve fizik muayene ile karaciğerde büyüme olup olmadığına bakabilir. Gerekli görüldüğü takdirde daha detaylı testlerin yapılması için “dahiliye-gastroenteroloji” servisine bir “gastroenterolog”a sevk eder. 

Karaciğer metastazı erken evrelerde belirti vermeyebilir. Ancak bir başka kanser hastalığına sahip kişilerde karaciğer metastazı gelişme ihtimali olduğundan bu hastalar düzenli olarak takip edilir. İştah kaybı, kilo kaybı, sarılık, sağ üst karında ağrı ve bulantı kusma gibi belirtiler kronik hastalıkları düşündürür. En kısa sürede doktora başvurmakta fayda vardır.