Kuş gribi (Avian İnfluenza), öncelikle kanatlı hayvanları etkileyen ancak insanlara da bulaşabilen ciddi bir viral enfeksiyondur. H5N1 ve H7N9 gibi yüksek patojenik suşlar, insan sağlığı için önemli risk oluşturur. Virüsün zoonotik karakteri, kümes hayvanlarından insanlara geçiş potansiyeli nedeniyle küresel halk sağlığı tehdidi olarak kabul edilir.
Kuş Gribinin Bulaşma Mekanizmaları
Enfekte kuşların dışkıları, burun salgıları ve tükürükleriyle doğrudan temas ana bulaşma yoludur. Canlı kümes hayvanı pazarları, virüsün insanlara geçişinde kritik rol oynar. Nadiren kontamine yüzeyler veya havadaki partiküllerle de bulaşabilir. İnsandan insana geçiş son derece sınırlıdır ve sürekli bulaş zinciri bildirilmemiştir. Virüsün 56°C’de 3 saatte veya 70°C’de ani ısıda etkisizleştiği unutulmamalıdır.
İnsanlarda Görülen Belirtiler
Hastalık ani başlangıçlı yüksek ateş (39°C üzeri), öksürük ve boğaz ağrısıyla kendini gösterir. Kas ağrıları, baş ağrısı ve ilerleyen solunum sıkıntısı sık görülen semptomlardır. Bazı vakalarda ishal, karın ağrısı ve burun kanaması gibi atipik bulgular gelişebilir. Pnömoni ve akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) en tehlikeli komplikasyonlardır.
Tanı ve Tedavi Protokolleri
Şüpheli vakalarda burun sürüntüsü veya balgam örneklerinde RT-PCR testi altın standart tanı yöntemidir. Hızlı antijen testleri tarama amaçlı kullanılabilse de duyarlılığı düşüktür. Tedavide nöraminidaz inhibitörleri (Oseltamivir, Zanamivir) ilk 48 saat içinde başlandığında etkilidir. Destek tedavisi olarak oksijen desteği, sıvı replasmanı ve sekonder enfeksiyonlarda antibiyotikler kullanılır.
Korunma Stratejileri ve Kontrol Önlemleri
Kanatlı çiftliklerinde biyogüvenlik protokollerinin sıkı uygulanması temel korunma yöntemidir. Hasta hayvanların itlafı, karantina ve hareket kısıtlamaları salgın kontrolünde hayati öneme sahiptir. İnsanlar için risk faktörleri şunları içerir:
- Canlı kümes hayvanı pazarlarında çalışmak
- Enfekte hayvanlarla korunmasız temas
- Yetersiz pişmiş kanatlı eti veya yumurta tüketimi
Kişisel korunmada N95 maske kullanımı, el hijyeni ve kontamine yüzeylerin %70 alkolle dezenfeksiyonu önerilir.
Risk Grupları ve Komplikasyonlar
Gebeler, 65 yaş üstü bireyler ve kronik akciğer/kalp hastalığı olanlar yüksek risk grubundadır. Diyabet ve immün yetmezliği olanlarda mortalite oranı %60’a kadar çıkabilir. Nörolojik komplikasyonlar (ensefalit), miyokardit ve çoklu organ yetmezliği ölümle sonuçlanabilen ciddi tablolardır.
Küresel Salgın Hazırlığı
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), pandemi riskine karşı H5N1 aşı adaylarını stoklamaktadır. Ülkelerin erken uyarı sistemleri, vakaların 24 saat içinde bildirilmesini zorunlu kılar. Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hayvan sağlığı izleme ağı, vakaları anlık takip eder.
Besin Güvenliği Önerileri
Kanatlı etleri 75°C’de iç sıcaklık ölçülerek pişirilmeli, yumurtalar katılaşana kadar kaynatılmalıdır. Çiğ etle temas eden yüzeyler deterjanla temizlendikten sonra %10 çamaşır suyu ile dezenfekte edilmeli, çapraz kontaminasyonu önlemek için kesme tahtaları ayrılmalıdır.
