Asperger Sendromu, otizm spektrum bozuklukları içinde yer alan nörogelişimsel bir durumdur. Sosyal etkileşimde zorluklar, tekrarlayan davranışlar ve özel ilgi alanlarıyla karakterizedir. Diğer otizm formlarından farklı olarak, dil gelişiminde belirgin gecikme görülmez.
Asperger Sendromu Nedir?
Hans Asperger tarafından 1944’te tanımlanan bu sendrom, 2013’ten beri DSM-5 tanı kriterlerinde bağımsız bir tanı olmaktan çıkmış ve "Otizm Spektrum Bozukluğu" (OSB) şemsiyesi altında sınıflandırılmıştır. Bireyler genellikle normal veya üstün zekâya sahiptir, ancak sosyal ipuçlarını anlamakta güçlük çekerler.
Tipik Belirtiler
- Sosyal İletişim Güçlükleri: Göz teması kurmama, beden dilini yorumlayamama, sohbet başlatma veya sürdürmede zorlanma.
- Sınırlı/Yoğun İlgi Alanları: Belirli konulara (trenler, astronomi, istatistikler) aşırı odaklanma ve detaylara takılma.
- Rutinlere Bağımlılık: Değişikliklere karşı direnç, aynı günlük programı katı şekilde uygulama ihtiyacı.
- Duyusal Hassasiyet: Yüksek ses, parlak ışık veya dokunsal uyaranlara aşırı tepki.
- Motor Beceri Zorlukları: Sakarlık, koordinasyon gerektiren aktivitelerde güçlük.
Teşhis Süreci
Tanı genellikle okul öncesi dönemde (4-11 yaş) konulur. Çocuk psikiyatristi veya nörolog tarafından:
- Davranış gözlemleri (ADOS testi)
- Ebeveyn görüşmeleri
- Bilişsel değerlendirmeler
- Sosyal iletişim ölçekleri kullanılarak kapsamlı değerlendirme yapılır.
Tedavi Yaklaşımları
- Sosyal Beceri Eğitimi: Grup terapileriyle göz teması, sıra alma, duygu ifadesi çalışmaları.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kaygıyı azaltma, esnek düşünme becerileri geliştirme.
- Konuşma Terapisi: Pragmatik dil becerilerini (sohbet kuralları, mecaz anlama) güçlendirme.
- Ergoterapi: Duyusal bütünleme ve ince motor becerileri destekleme.
- Aile Eğitimi: İletişim stratejileri ve davranış yönetimi teknikleri.
Eğitim Hayatında Destek
- BEP (Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı): Sınavlarda ek süre, sessiz çalışma alanı gibi düzenlemeler.
- Akran Farkındalığı: Sınıf içi farkındalık çalışmalarıyla sosyal kabulü artırma.
- Görsel Destekler: Rutinler için resimli çizelgeler kullanma.
Yetişkinlerde Asperger Sendromu
- İşyerinde iletişim çatışmaları,
- Romantik ilişkilerde yakınlık kurma güçlüğü,
- Depresyon/anksiyete eş tanı riski.
Mesleki terapi ve sosyal gruplar yetişkinler için kritik destek sağlar.
Günlük Yaşam İpuçları
- Net ve direkt ifadeler kullanmak ("Şimdi matematik defterini çıkar" gibi).
- Duyusal tetikleyicileri (floresan ışığı, kalabalık) minimize etmek.
- İlgi alanlarını mesleğe dönüştürme fırsatları yaratmak.
Aileler İçin Öneriler
- Çocuğun öfke nöbetlerini "inatlaşma" olarak yorumlamamak,
- Esnek düşünmeyi oyunlarla öğretmek (farklı senaryolar üretmek),
- Kendileri için psikolojik destek almak.
