Karaciğer kanseri, özellikle hepatosellüler karsinom (HCC) türünde tanı ve takipte kullanılan önemli bir biyobelirteç olan AFP (Alfa-fetoprotein) değeri, hastalığın yönetiminde kritik rol oynar. Bu yazıda, AFP’nin ne olduğunu, karaciğer kanseriyle ilişkisini, normal ve anormal değer aralıklarını, testin sınırlamalarını ve klinik önemini detaylıca ele alacağız.

AFP (Alfa-fetoprotein) Nedir?
AFP, normalde fetüsün karaciğeri ve yolk kesesi tarafından üretilen bir proteindir. Doğumdan sonra seviyeleri hızla düşer ve sağlıklı yetişkinlerde çok düşük konsantrasyonlarda bulunur. Ancak karaciğer kanseri, hepatit veya siroz gibi durumlarda yeniden yükseliş gösterir.

Normal AFP Değer Aralığı

• Sağlıklı yetişkinlerde: 0-7 ng/mL (laboratuvara göre hafif değişiklikler olabilir).
• Hamilelikte: Gebeliğin 15-20. haftalarında 10-150 ng/mL’ye kadar yükselir (fetal sağlık taramasında kullanılır).

Karaciğer Kanserinde AFP Değeri Ne Zaman Yükselir?
Hepatosellüler karsinom (HCC) vakalarının yaklaşık %70’inde AFP değeri 20 ng/mL’nin üzerine çıkar. Ancak tanı koymak için tek başına yeterli değildir. Özellikle şu durumlarda yüksek AFP değerleri kanser şüphesini artırır:

• 200 ng/mL’nin üzeri: HCC için yüksek olasılık (%60-80).
• 400 ng/mL’nin üzeri: Tanıyı neredeyse kesinleştirir (%95 spesifik).

AFP Yüksekliğinin Diğer Nedenleri

• Kronik hepatit B veya C enfeksiyonu
• Siroz (özellikle alkole bağlı)
• Testis veya yumurtalık kanserleri
• Hamilelik komplikasyonları (nöral tüp defektleri)

AFP Testi Nasıl Yapılır?
AFP seviyeleri basit bir kan testi ile ölçülür. Aç veya tok olmanız sonucu etkilemez. Test öncesi özel bir hazırlık gerektirmez. Sonuçlar genellikle 24-48 saat içinde çıkar.

AFP’nin Karaciğer Kanseri Takibindeki Rolü

• Tanı Desteği: Ultrason veya BT ile şüpheli lezyonu olan hastalarda AFP yüksekliği tanıyı destekler.
• Tedavi İzlemi: Cerrahi sonrası AFP’nin düşmesi tedavi başarısını gösterir. Tekrar yükselmesi nüks işaretidir.
• Prognoz Belirleme: 400 ng/mL’nin üzerindeki değerler, daha agresif tümör davranışıyla ilişkilidir.

Testin Sınırlamaları

• Yalancı Negatiflik: HCC vakalarının %30’unda AFP normal sınırlarda kalabilir.
• Yalancı Pozitiflik: Siroz veya hepatit hastalarında kanser olmadan da yükselebilir.

AFP Dışında Kullanılan Diğer Testler

• Des-gamma-karboksi Protrombin (DCP): Özellikle düşük AFP’li hastalarda ek belirteç olarak kullanılır.
• Görüntüleme Yöntemleri: Kontrastlı BT, MRI ve PET-CT ile tümör lokalizasyonu ve boyutu değerlendirilir.
• Biyopsi: Kesin tanı için altın standart yöntemdir.

Kimler Düzenli AFP Takibi Yaptırmalı?

• Kronik hepatit B veya C taşıyıcıları
• Siroz hastaları
• Ailesinde karaciğer kanseri öyküsü olanlar
• Alkol veya aflatoksin maruziyeti yüksek bireyler

Karaciğer Kanserinden Korunma Önerileri

• Hepatit B aşısı olun.
• Alkol tüketimini sınırlandırın.
• Aflatoksin içeren küflü gıdalardan uzak durun.
• Obezite ve diyabet kontrolüne özen gösterin.