Trombositler (plateletler), kemik iliğinde üretilen ve kanın pıhtılaşmasında kritik rol oynayan küçük kan hücreleridir. Yaralanma durumunda damar hasarını onararak aşırı kanamayı önlerler. Sağlıklı bir yetişkinde normal trombosit sayısı 150.000-450.000/mm³ aralığındadır. Bu değerlerin altı trombositopeni (düşüklük), üstü ise trombositoz (yükseklik) olarak tanımlanır.
Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni)
Trombosit sayısının 150.000/mm³ altına inmesidir. Başlıca nedenleri arasında:
- Kemik iliği sorunları: Lösemi, aplastik anemi veya kemoterapi.
- Aşırı tüketim: Sepsis, DIC (yaygın damariçi pıhtılaşma).
- Otoimmün hastalıklar: İTP (immün trombositopenik purpura).
- İlaçlar: Heparin, bazı antibiyotikler.
Belirtileri arasında kolay morarma, diş eti kanamaları, burun kanamaları ve küçük kırmızı deri lekeleri (peteşi) sayılabilir.
Trombosit Yüksekliği (Trombositoz)
450.000/mm³ üzerindeki değerlerdir. İki ana tipe ayrılır:
- Reaktif trombositoz: Enfeksiyon, demir eksikliği, ameliyat sonrası gibi durumlarda görülür. Geçicidir.
- Primer trombositoz: Kemik iliği hastalıklarından (esansiyel trombositemi) kaynaklanır.
Yüksek trombosit, pıhtı oluşumu riskini artırarak inme, kalp krizi veya bacak damar tıkanıklığına yol açabilir.
Teşhis Yöntemleri
- Tam kan sayımı (CBC): Trombosit seviyesini ölçer.
- Periferik yayma: Kan hücrelerinin mikroskopta incelenmesi.
- Kemik iliği biyopsisi: Primer nedenlerin araştırılması için.
- İlave testler: Enfeksiyon taraması, demir düzeyi, otoantikor testleri.
Tedavi Yaklaşımları
- Trombositopenide:
- Altta yatan nedenin tedavisi (enfeksiyon kontrolü, ilaç değişimi).
- Şiddetli vakalarda kortikosteroidler, IVIG veya trombosit transfüzyonu.
- Trombitozda:
- Reaktif tipte nedene yönelik müdahale (demir takviyesi, enfeksiyon tedavisi).
- Esansiyel trombositemide aspirin veya hidroksiüre gibi ilaçlar.
Acil Durum Belirtileri
Aşağıdaki durumlarda zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır:
- Ani baş ağrısı, görme kaybı veya bilinç bulanıklığı (beyin kanaması şüphesi).
- Nefes darlığı, göğüs ağrısı (akciğer embolisi işareti).
- Şiddetli karın ağrısı (iç kanama belirtisi).
Önleme ve Yaşam Tarzı Önerileri
- Aspirin gibi kan sulandırıcıları doktor onayı olmadan kullanmayın.
- Kontakt sporlardan kaçının (düşme/çarpmaya bağlı kanama riski).
- Alkol tüketimini sınırlandırın (kemik iliği fonksiyonunu baskılar).
- Dengeli beslenme: Folik asit (yeşil yapraklılar) ve B12 (yumurta, et) trombosit üretimini destekler.
İleri Tedaviler
İnatçı vakalarda splenektomi (dalak alınması) veya TPO (trombopoietin) reseptör agonistleri gibi biyolojik ajanlar kullanılabilir. Düzenli kan takibi ve hematoloji uzmanı kontrolü hayati önem taşır.
