Kreatinin, kas metabolizmasının doğal bir yan ürünüdür ve böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kritik rol oynar. Kaslarda enerji kaynağı olarak kullanılan kreatin fosfatın parçalanması sonucu oluşur. Sağlıklı böbrekler kreatinini kandan filtreleyerek idrarla atar. Bu nedenle kandaki kreatinin seviyeleri, böbrek sağlığının önemli bir göstergesidir.
Kreatinin Testi Nasıl Yapılır?
Kreatinin seviyelerini ölçmek için kan ve idrar testleri kullanılır:
- Kan Testi: Kol damarından alınan kan örneğinde serum kreatinin düzeyi ölçülür.
- İdrar Testi: 24 saatlik idrar toplanarak kreatinin klirensi hesaplanır.
- eGFR (Tahmini Glomerüler Filtrasyon Hızı): Kan kreatinin değeri, yaş, cinsiyet ve vücut kitlesiyle formüle edilerek böbrek fonksiyonu değerlendirilir.
Normal Değer Aralıkları
- Erkekler: 0.7 – 1.2 mg/dL
- Kadınlar: 0.5 – 1.1 mg/dL
- Çocuklar: 0.3 – 0.7 mg/dL
Not: Değerler laboratuvarlara göre hafif farklılık gösterebilir.
Yüksek Kreatinin Nedenleri
- Böbrek Hastalıkları: Akut veya kronik böbrek yetmezliği, glomerülonefrit
- Dehidrasyon: Aşırı sıvı kaybı veya yetersiz su tüketimi
- İlaç Yan Etkileri: NSAID’ler, bazı antibiyotikler (gentamisin), kemoterapi ilaçları
- Kas Travmaları: Rhabdomyoliz (ağır egzersiz, kazalar)
- Diyabetik Nefropati: Kontrolsüz şeker hastalığına bağlı böbrek hasarı
Düşük Kreatinin Nedenleri
- Kas Kütlesi Azlığı: Yaşlılık, kas distrofisi, malnütrisyon
- Karaciğer Hastalıkları: Siroz, hepatit
- Gebelik: Kan hacminin artmasına bağlı dilüsyon etkisi
- Aşırı Sıvı Alımı: Hiponatremi ile ilişkili
Belirtiler Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Kreatinin yüksekliği tek başına semptom vermez, altta yatan böbrek hasarı ilerledikçe:
- İdrar miktarında azalma veya köpürme
- Ayak bileklerinde ve göz çevresinde şişlik
- Halsizlik, nefes darlığı
- Mide bulantısı ve iştah kaybı
- Kaşıntı ve cilt kuruluğu
Tedavi Yöntemleri
- Böbrek Hastalığına Yönelik:
- Diyabet/hipertansiyon kontrolü (ACE inhibitörleri)
- Diyetisyen eşliğinde protein ve tuz kısıtlaması
- Son dönem böbrek yetmezliğinde diyaliz
- Dehidrasyon İçin: Elektrolit dengesini sağlayan sıvı replasmanı
- İlaç Düzenlemesi: Nefrotoksik ilaçların kesilmesi/değiştirilmesi
Kreatinin Düşürmek İçin Doğal Yaklaşımlar
- Beslenme:
- Potasyum/fosfor içeren gıdaların (muz, kuruyemiş) sınırlanması
- Antioksidan zengini besinler (kızılcık, kırmızı biber)
- Bitkisel Destekler:
- Rezene çayı (idrar söktürücü etki)
- Zerdeçal (anti-inflamatuar)
Uyarı: Bitkisel ürünler önce nefroloğa danışılmalıdır.
Önleyici Tedbirler
- Günde 1.5-2 litre su tüketimi
- Düzenli böbrek fonksiyon testleri (yılda 1 kez)
- Tansiyon ve kan şekeri takibi
- Ağrı kesici kullanımında dikkat
Hangi Doktora Başvurulmalı?
Kreatinin yüksekliği durumunda Nefroloji uzmanına, düşüklüğünde ise İç Hastalıkları (Dahiliye) uzmanına gidilmelidir. Ani değer değişimlerinde acil servise başvurulması gereken durumlar: idrar çıkışının durması, göğüs ağrısı veya nöbet geçirme.
