Kleptomani

Kleptomani, hastada önüne geçilemez bir çalma isteği hissi veren bir rahatsızlık olup, psikiyatrik ilaçlar ve psikoterapi tedavisi uygulanarak iyileştirme sağlanır.

Kleptomani Nedir?

Kleptomani, psikiyatrik hastalıklar sınıflandırmasında dürtü kontrol bozuklukları altında yer alan bir hastalıktır. Dürtü kontrol bozuklukları, herhangi bir eyleme karşı önlenemez bir istek duymak ve gerçekleştirmeden rahat edememek olarak kendini gösteren ruhsal problemlerdir. Dürtü kontrol bozukluklarının en çok görülenlerinden biri olan kleptomani, halk arasında hırsızlık hastalığı ya da çalma hastalığı olarak da bilinir, bundan muzdarip olanlara kleptoman adı verilmektedir.

Kleptomani, önlenemez bir çalma dürtüsü içinde olmakla karakterizedir. Fakat bunun toplumda çok sık görülen ‘adi’ (yaygın) hırsızlıktan ayrımının yapılması çok önemlidir. Kleptomanların çaldığı eşyalar maddi değer taşımaz. Küçük, ucuz hatta hiçbir maddi değeri olmayan maddeleri bile çalabilirler.

Bunu yaparken, karşıdaki kişiye zarar verme duygusu taşımamaları da durumun intikam gibi kötücül hislerden ayrımında çok önemli bir kıstastır. Kleptomanlar yalnızca çalmakla rahatlarlar fakat sonrasında vicdan azabı da çekebilirler.

Çalmanın yanlış bir davranış olduğunu da bilirler ve bilinçleri bu olgunluğa erişmiş ve sağlıklı durumdadır. Aksi halde başka psikiyatrik ve ya nörolojik hastalıklar akla gelmelidir. Kendilerine ve ya çevreye rahatsızlık verebileceklerini, hatta yasal olarak başlarını belaya sokabileceklerini bildikleri halde kendilerine hakim olamaz ve çalarlar.

Oldukça nadir rastlanan bir hastalık olsa da, kişilerin hayatlarında yol açabileceği problemler açısından ciddi noktalara varabilir. Tam olarak bilinen kesin nedenleri ve tedavisi bulunmasa da, kleptomani profesyonel psikolojik destek ve tedavi ile yönetilebilir bir durumdur.

Kleptomani Belirtileri Nelerdir?

Kleptomani belirtileri genel olarak şu şekildedir:

  • Kişinin ihtiyacı olmayan ve maddi değer taşımayan nesnelere karşı dayanılmaz bir çalma ve ele geçirme duygusu taşıması
  • Çalma düşüncesi/arzusunun kişide tahrik ve heyecan uyandırması
  • Çalma eylemi esnasında hissedilen rahatlama, tatmin olma ve keyif duygusu
  • Hırsızlığın ardından yakalanma durumu ortaya çıkarsa aşırı utanç duyulması, kendinden tiksinme, pişmanlık ve suçluluk hissetme
  • Çalma davranışının, istisnai olmaması ve döngüler halinde tekrar tekrar yaşanması

Ayrıca kleptomanların çalma davranışının özellikleri şunlardır:

  • Çalma eyleminin altında, art niyet, yasaları çiğneme arzusu, insanlara zarar verme ya da kişisel kazanç sağlamak gibi nedenler bulunmaz, yalnızca çalmaktan haz alırlar.
  • Genelde çalma davranışı tek başına hayata geçirilir, planlama yapılmaz, aniden dürtüsel olarak karar verilerek ortaya çıkar.
  • Genelde market, mağaza gibi ortak kullanım alanlarından çalma davranışı gösterirler fakat bazıları arkadaşlarından, yakınlarından, gittikleri evlerden de çeşitli nesneler çalabilir.
  • Çalınan eşyalar, genelde kullanılmaz ya da satılarak maddi kazanç elde edilmez, hediye edilebilir, bağışlanabilir hatta yerine geri götürülüp bırakılabilir.
  • Zaman içinde çalma dürtüsü azalıp artabilir, genelde devamlı seyretmez.

Kleptomani Nedenleri Nelerdir?

Kleptomaninin ve diğer dürtü kontrol bozukluklarının aslında bilinen net bir sebebi yoktur. Çeşitli nörokimyasal, davranışsal ve genetik temelleri olduğu düşünülmektedir fakat tam olarak aydınlatılamamıştır.

Bu sebeple tedavi için net olarak ortaya konan bir ilaç ya da tedavi rejimi bulunamamıştır.

Kleptomani Teşhisi

Kleptomani de pek çok psikiyatrik rahatsızlık gibi, uzman otoritelerce oluşturulmuş tanı kriterlerine göre teşhis alan bir hastalıktır. Bunun için en sık kullanılan ölçüt, ruhsal hastalıkların sınıflandırılması kılavuzu (DSM-5) olup, buradaki kriterleri sağlayan hastalara hekimin kendi profesyonel görüşü ve klinik deneyimi de eklenerek doğru tanı konabilir. Kleptomani için herhangi bir test mevcut değildir.

Tanı kılavuzuna göre sağlanması kriterler şunlardır:

  • Çalma dürtüsüne tekrar tekrar yenik düşme ve karşı koyamama
  • Çalma eylemi öncesinde artan gerginlik, stres ve heyecan
  • Çalma eyleminin ardından ciddi haz ve doyuma ulaşma, rahatlama, tatmin hissi
  • Çalma eyleminin altında, intikam ve ya vahşice hisler (yağmalama gibi) olmaması, herhangi bir halüsinasyon ve ya nörolojik probleme bağlı olmaması
  • Çalma eylemini açıklayacak daha uygun bir psikiyatrik hastalık olmaması (bipolar bozukluğun manik dönemi, kişilik bozuklukları gibi)

Kleptomani Tedavisi

Kleptomani tedavisi esas itibariyle tedavisi net olarak bilinen ve kolaylıkla uygulanabilen bir hastalık değildir, çünkü ortaya konmuş kesin bir sebebi yoktur. En sık başvurulan yöntemler çeşitli psikiyatrik ilaçların kullanımına ek olarak bilişsel-davranışçı psikoterapidir. Her hasta için seçilmesi gereken yöntemler bireyselleştirilmeli ve en uygunu bulunmalıdır.

Kleptomani İlaçları

Kleptomani için doğrudan onay almış bir ilaç bulunmamakla beraber, çeşitli psikiyatrik ilaçlardan hastaların fayda görmesi mümkündür.

Antidepresanlar, duygudurum düzenleyiciler, bağımlılık ilaçları ve bunların çeşitli kombinasyonları hastaya, yaşına, durumuna, problemin ciddiyetine ve daha pek çok faktöre bağlı olarak hastalık yönetiminde kullanılabilir.

Kleptomani Tedavi Edilmezse

Kleptomani toplumca oldukça negatif karşılanan ve hastalık gibi değil, ayıp bir davranış gibi bakılan bir durum olabilir. Durumu yaşayanlar ve yakınları bilmelidirler ki, bunun herhangi fiziksel bir rahatsızlıktan farkı yoktur. Yardım almaktan çekinmemek, geç kalmamak, utanmamak en önemli faktördür.

Eğer tedavi edilmezse, bir gün hastanın yasal olarak başını derde sokma ihtimali çok yüksek olmakla beraber, iş hayatında, sosyal hayatta ve her türlü insani ilişkide problemlere yol açması kaçınılmazdır.

Hastalar genelde utanma-çekinme hislerinden ötürü, kendi kendilerine hastalığı yenmeye çalışmaktadır fakat bu mümkün değildir. Kleptomani, ilerleyici olabilen, tekrarlayıcı, uzun dönemli bir durumdur, mutlaka kontrol altına alınması gerekir.

Ayrıca kleptomaniye eşlik edebilen, bazen sebep bazen sonuç olabilen pek çok olumsuz durum mevcuttur. Başta diğer tür dürtü kontrol bozuklukları olmakla beraber, bipolar duygudurum bozukluğu, madde-alkol bağımlılığı, yeme bozuklukları, anksiyete gibi pek çok rahatsızlık mevcuttur.

Kleptomaniye Ne İyi Gelir?

Kleptomaniye iyi gelebilecek en önemli şey mutlaka zamanında, gecikmeden, rahatsızlık hissedildiği anda bir ruh sağlığı profesyoneline başvurmaktır. Durumu yaşayan kişi kesinlikle kendine karşı aşırı suçlayıcı, cezalandırıcı bir tutum takınmamalı, yalnızca çözüm aramalıdır.

Bunun yanı sıra, etrafında, ailesinde kleptoman olan kişilerin takınabileceği olumlu tutumlar şunlardır:

  • Bunun bir karakter yapısı ve ya kişilik tipi olmadığını, yalnızca bir rahatsızlık olduğunu bilmek.
  • Suçlayıcı, aşağılayıcı, yargılayıcı, cezalandırıcı davranışlardan kesinlikle uzak durmak
  • Çalma dürtüsünün önüne geçmenin oldukça zor olduğunu kavramak ve kabul etmek
  • Tedavi ile yönetilebilir ve etkileri azaltılabilir bir durum olduğunu bilmek ve umutsuzluğa düşmemek
  • Pek çoğu haklı da olsa endişelerini doğrudan hastaya yansıtarak psikolojik yük oluşturmamak
  • Kleptoman kişiye tedavi alması için uygun bir dille telkinde bulunmak ve bunu yapmadan önce bir ruh sağlığı profesyonelinden öneriler almak, kendi kendine durumu daha da karmaşık hale getirmemek.

Kleptomaniye Ne İyi Gelmez?

  • Suçlayıcı, aşağılayıcı, yargılayıcı, cezalandırıcı davranışlar
  • Kleptomanın kişiliğine, geçmişine, çeşitli problemlerine karşı hoşgörüsüz, katı ve anlayışsız olunması
  • Tedavi alınması için baskıcı davranmak, ısrar etmek, korkutmak, tehditte bulunmak

Çocuklarda Kleptomani

Kleptomani çocuklarda pek görülmeyen bir durumdur. Çocuklarda hırsızlık davranışı yaygın olsa da, bunun genelde sebepleri oldukça farklıdır. İlk akla gelen ilgi çekme ihtiyacıdır. Bunun yanı sıra, gerçekten çalınan nesneye karşı olan beğeni ve sahip olma arzusu, nesne sahibinden kendince intikam alma ve cezalandırma duygusu, maddi ve sosyokültürel düzeyin düşüklüğü, eğitimsizlik gibi pek çok faktör hırsızlık sebebi olabilir.

Altında ne yatarsa yatsın kesinlikle üzerinde düşünülmesi ve profesyonel yardım alınması gerekir. 

Kleptomani için Hangi Doktora Gidilir?

Kleptomani, psikiyatrik bir hastalıktır. Doğal olarak, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) bölümü tedavisinde yetki sahibi ve sorumludur. Bunun yanı sıra bazen hastaların, gerekli durumlarda psikologlardan danışmanlık hizmeti de almaları gerekebilir.

Eğer önüne geçilemeyen bir çalma dürtüsü söz konusu ise, mutlaka hekime başvurmak gerekir. Genelde hastalar durumlarını farkında olmasına rağmen, sosyal normlar gereği utanır, sıkılır ve tedaviden uzak dururlar fakat doğru olan mutlaka yardım almaktır.

Makaleyi faydalı buldun mu?
0
1
Makeleyi Paylaşın

Kleptomani ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Kleptomani Hastasına Nasıl Davranmalı?

Kleptomani hastasına öncelikle bu durumun kişisel bir hata olmadığının, tıbbi bir problem olduğunun farkında olduğunuzu ve onu suçlamadığınızı hissettirin ve dile getirin.

Bu bir karakter özelliği ve ya ahlak yoksunluğu değil, dürtü kontrol bozukluğudur. Gerekirse bir uzmandan bilgi alın ve hastalığın yönetimi, seyri, tedavisi konusunda bilinçlenin.

Tedavi konusunda cesaretlendirici ve umutlu olun, çekinmesini utanmasını önlemeye çalışın.

Eğer ebeveyn ya da çok uzun süredir problemi yaşayan kişiyle birlikte olan biriyseniz, kendinize de suçlayıcı ve yargılayıcı davranmayın. Unutmayın ki bu bir sağlık problemi ve sebebi tam olarak aydınlatılmış değil ve siz herhangi bir hatanız olduysa da buna yola açacağını bilmiyordunuz.

Kleptoman bireyden utanmayın, onu toplum önünde asla rencide etmeyin, afişe etmeyin.

Dr. Çisem Timur

Kleptomani Para Çalar Mı?

Kleptomaniyi basit hırsızlıktan ayıran en önemli şey maddi değer taşıyan eşyaları çalmamalarıdır. Eğer para, mücevher, antika eşya gibi değerli nesneleri çalma ve bunun devamlı olması söz konusu ise bunun altında başka bir sebep aranmalıdır.

Dr. Çisem Timur

Hırsızlık Hastalığına Ne Ad Verilir?

Hırsızlık hastalığı tam olarak doğru bir tabir olmamakla beraber, çalma dürtüsünün kontrol edilemediği dürtü problemine kleptomani adı verilir. Hırsızlık genelde, toplumsal olarak maddi getirisi olan nesnelerin ele geçirilerek maddi kazanç sağlanması olarak algılanır. Kleptomani tam olarak böyle değildir, genelde değersiz eşyaları çalar ve çoğunlukla kullanmazlar.

Dr. Çisem Timur

Kleptomani Kaç Yaşında Başlar?

Kleptomani toplumda %0.3 civarında görüldüğünden ve hastaların pek çoğu tedavisiz-tanısız kaldığından tam olarak yaygınlığı bilinmemektedir. Fakat ergenlik sonrasında ortaya çıkan bir hastalık olduğu düşünülmektedir.

Dr. Çisem Timur