Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal iletişimde zorluklar ve tekrarlayan davranışlarla karakterize nörogelişimsel bir durumdur. Erken tanı ve müdahale, çocuğun gelişimsel potansiyelini maksimize etmek açısından kritik önem taşır. İşte otizmin erken belirtileri ve ailelerin dikkat etmesi gerekenler:

Otizmin İlk Sinyalleri
Otizm belirtileri genellikle 12-18 aylıkken fark edilir. Bazı çocuklarda ise 2-3 yaşa kadar tipik gelişim gözlenebilir, ardından gerileme görülebilir. İşte dikkat edilmesi gereken erken işaretler:

• Göz teması kurmama veya kısıtlı göz teması.
• İsmi söylendiğinde tepki vermeme.
• Parmakla işaret etme, bay bay yapma gibi sosyal jestleri kullanmama.
• Akranlarla oyun kurmada isteksizlik.
• Dönen nesnelere (çamaşır makinesi, tekerlek) aşırı ilgi.

Dil Gelişiminde Farklılıklar
Otizmli çocuklarda dil becerileri tipik gelişimden farklılık gösterir. Örneğin:

• 16 aylığa kadar anlamlı tek kelimelerin (anne, baba) çıkmaması.
• Ekolali (duyduğu cümleleri tekrarlama) sık görülür.
• İletişim kurmak yerine ihtiyaçlarını yetişkinin elini kullanarak giderme eğilimi.

Tekrarlayan Davranışlar ve Duyusal Hassasiyet

• Aynı oyunu defalarca tekrarlama (arabaları sıraya dizme).
• Sallanma, el çırpma gibi stereotipik hareketler.
• Belirli dokulardaki yiyeceklere veya giysilere aşırı tepki.
• Yüksek sesten rahatsız olma veya bazı seslere duyarsızlık.

Tanı Süreci Nasıl İşler?
Otizm tanısı, çocuk psikiyatristleri tarafından klinik gözlem ve standart testlerle (ADOS-2, M-CHAT) konulur. Aile öyküsü alındıktan sonra:

• Gelişimsel değerlendirme.
• Dil ve iletişim becerilerinin analizi.
• Davranışsal gözlemler yapılır.

Ailelere Öneriler

• 18-24 aylık dönemde rutin tarama testlerini atlamayın.
• Çocuğun oyun becerilerini akranlarıyla kıyaslayın.
• Pediatri uzmanına danışmadan "bekleyelim" yaklaşımını benimsemeyin.
• Erken müdahale programlarına (özel eğitim, dil terapisi) en geç 3 yaş öncesinde başlayın.

Otizm ve Yanlış Bilinenler

• Yanlış: "Aşılar otizme neden olur."
  Doğru: Bilimsel çalışmalar aşılar ile otizm arasında bağlantı olmadığını kanıtlamıştır.
• Yanlış: "Otizmli çocuklar zekâ geriliği yaşar."
  Doğru: Otizmli bireylerin %40’ında ortalama veya üstü zekâ görülür.

Tedavi ve Destek Yöntemleri

• UDA (Uygulamalı Davranış Analizi): Davranışsal becerileri şekillendirmeye yönelik etkili bir yöntem.
• Duyu Bütünleme Terapisi: Duyusal hassasiyetleri azaltmayı hedefler.
• Sosyal Beceri Eğitimi: Grup oyunlarıyla iletişim becerilerini geliştirir.

Otizm bir hastalık değil, farklılıktır. Doğru destekle otizmli bireyler topluma tam katılım sağlayabilir. Şüphe durumunda zaman kaybetmeden Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi kliniğine başvurun.